Nhà ở Bà Rịa – Vũng Tàu: Biến đổi không gian sống vùng ngoại ô bằng vật liệu sẵn có và tư duy kiến trúc mới

Cải tạo nhà cũ tại “đường biên của vùng ngoại ô” Bà Rịa – Vũng Tàu, công trình này sở hữu diện tích lên tới 1000m² nhưng không hề lãng phí không gian. Toàn bộ khu đất được tổ chức lại một cách chặt chẽ, đảm bảo không có bất kỳ khoảng trống vô nghĩa nào. Việc sử dụng vật liệu địa phương kết hợp với giải pháp thiết kế kỹ lưỡng đã mang đến một diện mạo hoàn toàn mới cho kiến trúc ven đô – hiện đại, gần gũi và bền vững với môi trường.

Thông tin dự án:

Tên công trình:Nhà ở Bà Rịa – Vũng Tàu

Địa chỉ:Huyện Xuyên Mộc, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, Việt Nam

Diện tích khu đất (m2):1000 m2

Diện tích xây dựng (m2):62.8 m2

Năm hoàn thành:2023

Nằm tại ngoại ô Bà Rịa Vũng Tàu, ngôi nhà hoà mình với không gian thiên nhiên 

Đường biên của vùng ngoại ô

Giữa nơi hoang vu, chủ nhà đã mua một mảnh đất rộng 1000 m² với mong muốn xây cất một ngôi nhà nhỏ cho mẹ và anh trai, cách trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh 130 km – nơi sinh sống hiện tại của anh cùng gia đình. Quá trình cải tạo khu đất hoang ban đầu không chỉ là việc xây dựng một công trình mới, mà còn là hành trình chuyển hóa không gian thành một chốn ở ấm cúng, gắn kết và đầy tính con người.

Bao bọc khuôn viên rộng 1000m2 của ngôi nhà là các cánh đồng cây công – nông nghiệp rộng lớn

Khu đất được bao bọc bởi các cánh đồng cây công – nông nghiệp như vườn cao su, hồ tiêu từ các nhà vườn gần đó. Ở rìa đường biên của quá trình công nghiệp hóa, việc xây cất cho một ngôi nhà với ngân sách hạn chế 19.000 USD – cũng đồng nghĩa với việc quá trình cải tạo nhà cũ và xây dựng sẽ tận dụng tối đa mạng lưới vật liệu có sẵn cùng đội ngũ thợ thầy tại địa phương.

Dù vẫn còn khá nguyên sơ nhưng với tốc độ đô thị hoá, khu vực này sớm trở thành một khu đô thị mới

Bối cảnh này được đội ngũ thiết kế cân nhắc như một diễn biến xã hội mà sớm hay muộn đều phải đối mặt. Miền Nam Việt Nam đang có tốc độ tăng trưởng đô thị nhanh chóng, tạo nên sự dàn trải, “đẩy” các khu ở ra xa hơn do giá đất đang tăng vọt ở các nơi trọng điểm tại thành phố. Trong xu hướng đó, nhu cầu cải tạo nhà cũ tại những vùng ven cũng trở nên phổ biến hơn, như một cách tận dụng quỹ đất và tiết kiệm chi phí xây dựng. Và theo nghĩa này, “Đường biên của vùng ngoại ô” sẽ được xem như là tuyến đầu của quá trình đô thị hóa.

Sử dụng vật liệu sẵn có từ địa phương

Ngôi nhà được thiết kế đơn giản với các vật liệu và nguồn lực địa phương

Cách thị trấn của huyện một giờ lái xe, trên đường đi có thể thấy và nhận ra một kiểu hình nhà ở tại đây, với các đặc điểm chung: một khu đất rộng, ngôi nhà với dạng hình hộp được bao che bởi tấm mái thép với độ vươn lớn tạo bóng râm sâu vào tận khối nhà phía sau. Việc tối ưu hóa kinh tế cho môi trường sống được thực hiện bằng cách sử dụng đồ có sẵn tại chỗ – có thể là mua mới hoặc tái chế như bê tông, gạch, thép với kích cỡ và chủng loại đa dạng, mành tre, vải vóc và cây cối.

Vật liệu chủ yếu như gạch bê tông, đồ gỗ tái chế hoặc sử dụng từ những nguồn vật liệu sẵn có

Đây có thể là một hệ quả điển hình và tất yếu của khu vực ngoại ô, nơi đã tiến đến một mức độ công nghiệp hóa nhất định, nhưng vẫn chưa đi cùng với nghĩa tiên tiến. Nhằm tận dụng tối đa những đồ đạc, vật liệu giá rẻ đang có tại chỗ và ngay trước mặt, đội ngũ thiết kế biến hoá, trao cho chúng đời sống, nới rộng không gian ở – nơi được các KTS gọi nó là “công nghiệp bản địa ở vùng ven” của ngày nay. Ngôi nhà sẽ được xây dựng bằng những vật liệu sẵn có thông thường và thực hành được học hỏi từ đời sống hàng ngày.

Ngôi nhà với 1000 m² không hoàn hảo

Để tăng mục đích sử dụng, đội ngũ thiết kế sử dụng các khung thép, bên trên căng bạt mờ, vừa che nắng, vừa tận dụng để canh tác, biến khu đất trở nên giàu sức sống, thay vì chỉ sử dụng một phần rất nhỏ để ở

Diện tích sàn cần thiết để sử dụng chỉ chiếm 5% trên tổng diện tích khu đất được cân đo dựa theo yêu cầu và ngân sách từ khách hàng – 95% còn lại được đề xuất để trống.

Thay vì để phần đất rộng lớn còn lại như một “Tabula Rasa” *, đội ngũ thiết kế muốn tạo ra một môi trường đa dạng và trao cho nó sự sống trên trái đất này.

Đồ nội thất được bố trí đơn giản, phù hợp với nhu cầu của gia chủ

Không gian nội thất được định nghĩa bởi cột và diện tường bê tông, trong khi đó mái thép nổi phía trên được vươn ra bên cánh tạo ra một không gian bán – ngoài trời nhằm định nghĩa gian phòng ăn và bếp nấu.

Mái hai lớp hạn chế bức xạ nhiệt cũng như thúc đẩy lưu thông gió ở phía trên của khu vực sinh hoạt

Hệ thống hai lớp mái giúp hạn chế đáng kể lượng bức xạ nhiệt và nguy cơ bị rò rỉ lớp, cũng như giúp thúc đẩy thông gió tự nhiên ở phía trên của khu vực sinh hoạt. Hệ cửa trượt ngang 4,02 mét trượt dài theo hệ cột kết nối không gian bên trong và ngoài vườn, đồng thời khi hệ cửa nằm ở mép ngoài, cũng nhằm tạo ra sự liên kết giữa khối nhà và khoảng sân vườn rộng phía trước, thậm chí còn có thể, trượt ra khỏi ranh giới khu đất.

Các cột thép khoảng 6 mét với dầm phương ngang để tạo thành hệ khung chắc chắn, gắn tấm bạt mờ đổ bóng theo ý muốn

Hệ lưới kết cấu được xác định bởi khối mô-đun gạch bê tông (gạch block) ngang 390mm và hệ lưới cột trải dài trên toàn bộ khu đất, dựng lên một rừng cột thép. Các cột thép tròn dài khoảng 6 mét – kích thước sẵn có để sản xuất hàng loạt sẽ được cắt đôi hoặc cắt bỏ 1/3, liên kết với phần móng bằng bê tông, chôn đủ sâu dưới nền đất để không cần phải liên kết dầm phương ngang.

Phía trên đầu cột là bộ sợi chỉ chờ để gắn những tấm bạt mờ. Vì chúng có thể dễ dàng tháo và lắp bằng tay nên gia đình sinh sống tại đây có thể thay đổi vị trí che bạt, nhằm tạo bóng đổ theo ý muốn cũng như thuận theo tự nhiên theo góc chiếu của mặt trời từ Nam sang Bắc qua hai mùa mưa nắng.

Khi toàn bộ khu đất được bao bọc bởi giống cây dây leo, võng lưới, mành tre, khách hàng có thể trồng các cây ăn quả bản địa theo mùa.

Mảnh đất được tận dụng hết công năng để canh tác 

Sau khi gia đình đã thực sự chuyển vào và sinh sống tại đây một thời gian, chủ nhà đã mô tả nơi đây như một “ngôi nhà 1000 m², thay vì ngôi nhà 100 m² và phần còn lại”.

Chuỗi những đường ranh mờ

Cách thiết kế, tận dụng nguồn lực và vật liệu địa phương, Nhà ở Bà Rịa Vũng Tàu mang đến một không gian mới mẻ, lối sống vừa đủ, chấp nhận những điều không hoàn hảo

Ở vùng nhiệt đới với khí hậu nóng ẩm và thời tiết thất thường, sẽ phù hợp hơn nếu không gian – đặc biệt trong các dự án cải tạo nhà cũ – được hình thành từ những đường ranh mơ hồ, không rõ ràng, được xếp lớp và dàn trải ra xung quanh, thay vì cố gắng bao bọc không gian bằng một đường ranh giới rõ ràng.

Để có thể thực hiện được điều này, các KTS kết hợp xen kẽ các thành phần kiến trúc, đồ nội thất trong môi trường sống như cửa sổ, rèm che, hệ mái đưa, tấm bạt che nắng ngoài trời, bóng đổ và sự không bằng phẳng của nền đất, thậm chí là bóng cây đổ xuống phía vườn.

Ngôi nhà có thể trái ngược với những quy chuẩn của thiết kế cho một công trình hiện đại

Việc chấp nhận những điều không hoàn hảo và thuận theo môi trường sẽ tự hồi phục theo thời gian. Quá trình cải tạo nhà cũ trong bối cảnh này không chỉ là sự can thiệp kiến trúc, mà còn là sự thích nghi với những điều chưa hoàn hảo. Tuy những yếu tố này có thể trái ngược với những gì thế giới hiện đại mong muốn đạt được, nhưng theo thời gian, điều thích hợp sẽ tồn tại và tạo nên tương lai phù hợp cho vùng ngoại ô.

* Tabula Rasa: như một “tờ giấy trắng”, sạch trơn không có bất kỳ ký tự hay theo lý thuyết để chỉ việc con người sinh ra, hoàn toàn chưa hề biết gì về thế giới.