Thiết kế sân vườn Châu Á đương đại: Hòa hợp truyền thống, hiện đại và bền vững

Từ những ngày đầu tiên khi con người sống trong các cộng đồng nhỏ ven rừng, việc tạo dựng không gian xanh đã vượt xa khỏi ý nghĩa thẩm mỹ đơn thuần, mà còn là cách chúng ta xác định vị trí của mình trong lòng thiên nhiên. Những khu vườn không chỉ là nơi để sinh hoạt mà còn là chốn để suy tư, cảm nhận và kết nối với thế giới xung quanh. Đặc biệt ở châu Á, thiết kế sân vườn truyền thống luôn ẩn chứa một triết lý sâu sắc: sự hòa quyện hoàn hảo giữa con người và thiên nhiên. Điều này thể hiện qua từng chi tiết nhỏ nhất của cảnh quan, từ cách sắp xếp cây cối đến dòng nước nhẹ nhàng uốn lượn, tất cả đều mang lại cảm giác bình yên và cân bằng cho tâm hồn.

Dấu ấn truyền thống: Khi vườn là một cõi thiền

Trong dòng chảy lịch sử, các khu vườn cổ điển châu Á đã trở thành nơi giao thoa tuyệt diệu giữa triết học, nghệ thuật và thiên nhiên. Những khu vườn Trung Hoa nổi tiếng như Lưu Viên hay Di Hòa Viên không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật mà còn là một vũ trụ thu nhỏ, tái hiện cảnh quan tự nhiên qua việc sắp đặt tinh tế của giả sơn, hồ nước và nhà thủy tạ. Mỗi con đường uốn lượn hay bức tường rỗng đều mang trong mình một ý nghĩa thẩm mỹ sâu sắc và biểu tượng văn hóa phong phú.

Ở Nhật Bản, nghệ thuật tạo dựng vườn thiền (karesansui) lại mở ra một thế giới của sự tối giản đầy mê hoặc: đá, sỏi và khoảng trống được bố trí để diễn đạt chiều sâu của thế giới tinh thần. Triết lý wabi-sabi – tìm kiếm vẻ đẹp trong sự bất toàn và vô thường – được thể hiện rõ nét trong những khu vườn danh tiếng như Ryoan-ji hay Daisen-in ở Kyoto. Những không gian này không chỉ là nơi thư giãn mà còn mời gọi chúng ta suy ngẫm về bản chất vô thường của cuộc sống.

Lưu Viên, Tô châu, Trung quốc

Di hòa viên, Trung Quốc

Vườn thiền Karesansui tại đền RyoanJi, Nhật Bản

Bước ngoặt: vườn trở thành một không gian sống đa chức năng

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng và những thách thức từ biến đổi khí hậu, thiết kế sân vườn châu Á đang trải qua một giai đoạn chuyển mình đầy ấn tượng. Không còn bị giới hạn trong không gian của các cung điện hay nhà ở truyền thống, những khu vườn hiện đại giờ đây xuất hiện trên mái nhà, ban công, quảng trường và thậm chí cả trong các khu nghỉ dưỡng cao cấp. Chúng đã trở thành một phần quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững và là biểu tượng của văn hóa đô thị đương đại.

Những xu hướng nổi bật dưới đây minh chứng cho việc thiết kế sân vườn châu Á không chỉ đơn thuần là sự tiếp nối di sản quá khứ mà còn mở ra cuộc đối thoại sáng tạo với tương lai. Các yếu tố như tích hợp cây xanh vào kiến trúc đô thị hay sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường đều thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và đổi mới.

Tái hiện và khai thác bản sắc văn hóa

Thiết kế hiện đại không chỉ giữ gìn mà còn chuyển hóa những giá trị truyền thống, tạo nên một sự kết hợp hài hòa và đầy sáng tạo. Các khu vườn ngày nay khéo léo sử dụng vật liệu địa phương như tre, gạch, đá ong để tái hiện hình ảnh cây đa, giếng nước và sân đình – những biểu tượng văn hóa sâu sắc của vùng đất. Tại Jiva Hoa Lư Retreat ở Ninh Bình, Việt Nam, kiến trúc sư Phạm Anh Tuấn cùng nhóm Mein Garten đã thành công trong việc tái hiện làng quê Bắc Bộ trong một không gian nghỉ dưỡng đương đại. Đây là nơi mà sự kết nối giữa con người với thiên nhiên cũng như giữa ký ức và hiện tại được thể hiện một cách tinh tế và sống động.Shunmyo Masuno, một nhà thiết kế vườn thiền Nhật Bản, đã từng nói rằng “Một khu vườn là nơi con người tìm thấy sự hòa hợp với tự nhiên và chính mình.” Điều này không chỉ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng vật liệu bản địa mà còn khuyến khích thiết kế đơn giản để tạo ra những không gian mang tính biểu tượng. Sự kết hợp giữa yếu tố tự nhiên và kiến trúc tinh tế giúp tạo nên một môi trường hài hòa, nơi con người có thể thư giãn và kết nối sâu sắc với thế giới xung quanh.

Jiva Hoalu Retreat bởi Mein Garten

Vườn và cảnh quan phản ứng với biến đổi khí hậu

Từ những thách thức như ngập lụt đô thị đến khủng hoảng năng lượng, thiết kế sân vườn đang nổi lên như một giải pháp bền vững đầy sáng tạo. Công viên Yanweizhou của Kongjian Yu tại Trung Quốc là minh chứng điển hình với mô hình “thành phố bọt biển”, kết hợp hài hòa giữa bồn lọc sinh học, đường dạo nổi và thảm thực vật bản địa, tạo nên một hệ sinh thái cân bằng và hiệu quả. Trong khi đó, tại Bangkok, công viên Chulalongkorn Centenary Park do Kotchakorn Voraakhom thiết kế đã tích hợp mái xanh thông minh, hồ điều tiết nước mưa cùng không gian cộng đồng thân thiện. Những yếu tố này không chỉ giúp cải thiện vi khí hậu đô thị mà còn mang lại giá trị cộng đồng to lớn cho cư dân nơi đây.

“Một khu vườn không chỉ đơn thuần là một bức tranh phong cảnh để ngắm nhìn, mà thực chất là một quá trình động liên tục biến đổi.” Piet Oudolf, chuyên gia thiết kế cảnh quan tự nhiên, đã nhấn mạnh rằng sự sống trong mỗi khu vườn luôn thay đổi và phát triển theo thời gian. Điều này không chỉ tạo ra vẻ đẹp tự nhiên mà còn mang lại cảm giác kết nối sâu sắc với thiên nhiên cho những ai yêu thích nghệ thuật làm vườn.

Công viên Yanweizhou trong mùa khô

Công viên Yanweizhou trong mùa gió mùa cho thấy lũ lụt 20 năm, minh chứng cho thiết kế chống lũ

Thiết kế vườn với không gian chức năng mở rộng

Hiện nay, sân vườn đã vượt qua vai trò truyền thống chỉ để ngắm nhìn, mà trở thành không gian đa năng cho các hoạt động như tổ chức tiệc tùng, làm việc từ xa, tập yoga hay thậm chí là canh tác nhỏ. Những khu vườn trên mái như tại Park Royal của WOHA Architects ở Singapore hoặc các ban công xanh trong những dự án căn hộ cao tầng tại TP.HCM minh chứng cho sự thích ứng thông minh của sân vườn với mật độ đô thị ngày càng tăng. Chúng không chỉ tạo ra không gian riêng tư mà còn thúc đẩy sự kết nối giữa con người và thiên nhiên một cách hài hòa và sáng tạo.

Ban công xanh trong dự án Park Royal tại Singapore

Thiết kế vườn tích hợp với công nghệ

Thiết kế sân vườn đương đại đang ngày càng hòa quyện với công nghệ hiện đại, từ hệ thống tưới nhỏ giọt và cảm biến độ ẩm đến chiếu sáng thông minh và AI điều chỉnh lượng nước. Một ví dụ tiêu biểu là Gardens by the Bay ở Singapore, nơi mà các “Siêu cây” không chỉ mang tính biểu tượng kiến trúc mà còn tích hợp pin mặt trời, thu nước mưa và làm mát sinh học. Công nghệ không chỉ đơn thuần là một phần bổ sung; nó thực sự giúp bảo tồn bản sắc của cảnh quan trong khi cho phép chúng ta thích nghi với những thay đổi nhanh chóng của thế giới. James Corner, kiến trúc sư cảnh quan nổi tiếng với dự án High Line ở New York, đã từng nói rằng công nghệ không làm mất đi hồn của cảnh quan – nó thực sự hỗ trợ chúng ta duy trì vẻ đẹp tự nhiên trong bối cảnh hiện đại hóa liên tục.

Hệ thống “Siêu cây” (Supertree) không chỉ là biểu tượng kiến trúc mà còn tích hợp pin mặt trời, thu nước mưa và làm mát sinh học

Trong cuộc sống hiện đại ồn ào, sân vườn trở thành nơi trú ẩn yên bình, mang lại thư thái và tĩnh lặng. Thiết kế lấy cảm hứng từ Zen và thiền tối giản ngày càng phổ biến, kết hợp hài hòa thiên nhiên và nghệ thuật. Khu vườn tại Đại sứ quán Canada ở Tokyo do Shunmyo Masuno thiết kế là ví dụ tiêu biểu: sử dụng đá, cây thấp và không gian âm để tạo dòng chảy thị giác tinh tế. Tương tự, khu vườn YueGarden của ZhangTang từ Z+T Studio cũng thể hiện tinh thần thiền trong đô thị nhộn nhịp. Những khu vườn này không chỉ để ngắm mà còn mời gọi suy ngẫm về vẻ đẹp đơn giản nhưng đầy ý nghĩa của cuộc sống.

Khu vườn khô sơn thủy của Shunmyo Masuno

Làm vườn với nhà sư Shunmyo Masuno cũng là một cách hành thiền

Vườn là giải pháp cho đô thị xanh hơn

Những khu vườn “leo tầng” – từ mặt đứng đến mái nhà – đang phổ biến trong đô thị châu Á. Dự án Qiyi City Forest Garden tại Thành Đô, Trung Quốc, hay Namba Parks ở Osaka, Nhật Bản, chứng minh rằng thiên nhiên có thể là một phần của kiến trúc dày đặc, góp phần cải thiện chất lượng không khí, điều hòa vi khí hậu và nâng cao sức khỏe tinh thần.

“Thành phố phải là một miếng bọt biển – thấm nước, giữ xanh, và kết nối con người với thiên nhiên” – Kongjian Yu, người sáng lập Turenscape (Trung Quốc).

Qiyi City Forest Garden tại Thành Đô, Trung Quốc

Namba Parks ở Osaka, Nhật Bản

Thiết kế vườn thể hiện cá nhân hóa

Không giống các khu vườn truyền thống phục vụ cộng đồng hoặc quý tộc, vườn đương đại thể hiện rõ bản sắc cá nhân. Tại các khu vườn phong cách Bali hay Garden of Morning Calm ở Hàn Quốc, người thiết kế không chỉ sắp xếp cây cỏ mà còn kể chuyện qua nghệ thuật sắp đặt, ánh sáng độc đáo và mùi hương đặc trưng. Những yếu tố này tạo nên không gian nghệ thuật cao và phản ánh văn hóa địa phương cùng cá tính riêng của người sáng tạo.

Garden of Morning Calm (Hàn Quốc)

Những khu vườn đậm chất Bali không thể nào chối từ

“Một khu vườn tuyệt vời là nơi nghệ thuật và cá tính hòa quyện – nó kể câu chuyện của người sở hữu” – Andy Sturgeon, nhà thiết kế cảnh quan từng giành giải Chelsea Flower Show.

Thiết kế sân vườn đương đại ở châu Á là sự kết hợp của yếu tố lịch sử, văn hóa, môi trường và công nghệ. Từ triết lý cổ phương Đông đến giải pháp thông minh hiện đại, vai trò của sân vườn được tái định nghĩa: không chỉ là trang trí mà còn là hạ tầng tinh thần – nơi con người kết nối với thiên nhiên, cộng đồng và chính mình.

CÔNG TY AKITEK VIỆT NAM 

AKITEK.vn – Nét vẽ từ tâm, nâng tầm cuộc sống

• Văn phòng: 63/20 Lê Lai P3. Gò Vấp, TPHCM 
• Hotline: 0916.961.139
• Email: akitek.vn@gmail.com
• Website: akitek.vn