Trong kiến trúc đô thị Việt Nam, đặc biệt đối với các ngôi nhà phố có mặt tiền hẹp và chiều sâu lớn, ánh sáng tự nhiên thường bị hạn chế do giới hạn về chiều ngang. Tuy nhiên, bằng việc tận dụng “ánh sáng đứng” thông qua các cửa mở theo phương thẳng đứng và giếng trời, các kiến trúc sư đã khéo léo biến những không gian tĩnh trở thành trải nghiệm thị giác sống động và giàu cảm xúc. Chiến lược này không chỉ nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn góp phần hình thành nên “trái tim thiên nhiên” – nơi ánh sáng, không khí và con người hòa quyện trong một tổng thể hài hòa và bền vững.
Tầm quan trọng của ánh sáng tự nhiên đối với không gian và người sử dụng
Ánh sáng tự nhiên không chỉ vượt lên vai trò nâng cao giá trị thẩm mỹ cho không gian và giảm sự phụ thuộc vào chiếu sáng nhân tạo, mà còn giữ vị trí thiết yếu đối với sự tiện nghi cũng như sức khỏe của người sử dụng. Ánh sáng tự nhiên góp phần điều hòa nhịp sinh học (circadian rhythms) và nâng cao trải nghiệm trong các hoạt động sinh hoạt thường ngày. Nhằm đảm bảo mức độ chiếu sáng phù hợp, các quy chuẩn cụ thể đã được ban hành để hướng dẫn việc tính toán kích thước và phân bổ các ô mở trong công trình xây dựng. Chẳng hạn, Tiêu chuẩn Châu Âu EN 17037 khuyến nghị rằng ít nhất 50% diện tích của những không gian sử dụng thường xuyên cần đạt được độ rọi tiêu chuẩn trong tối thiểu một nửa số giờ có ánh sáng ban ngày trong năm.
Độ rọi (Illuminance) được đo bằng đơn vị lux (lx), là một đại lượng thuộc Hệ thống đo lường quốc tế (SI), biểu thị lượng quang thông trên mỗi mét vuông bề mặt (1 lx = 1 lm/m²). Việc phân tích độ rọi có thể thực hiện thông qua đo đạc bằng máy chuyên dụng (lux meter), mô phỏng trên máy tính, tính toán thủ công hoặc đánh giá định tính. Quá trình này cần xem xét đến nhiều yếu tố như hướng nắng, kích thước và vị trí cửa sổ, hệ số truyền sáng của kính cũng như tác động đến tiện nghi thị giác.
Tùy theo chức năng sử dụng mà từng không gian sẽ yêu cầu mức chiếu sáng tiêu chuẩn khác nhau để tối ưu hóa hiệu quả:
– Bếp và phòng ăn: yêu cầu 500 lux.
– Phòng ngủ và phòng tắm: 300 lux.
– Văn phòng tại nhà và khu vực học tập: 500 lux.
– Hành lang và cầu thang: cần tối thiểu 100 lux nhằm đảm bảo an toàn khi di chuyển.
Việc tuân thủ các tiêu chí này sẽ góp phần mang lại môi trường sống chất lượng hơn cho người sử dụng.
Giải pháp cửa sổ mái bằng: Mở ra những chân trời mới
Trong bối cảnh hiện nay, cửa sổ mái bằng được đánh giá là một giải pháp kiến trúc ưu việt, góp phần tối ưu hóa lượng ánh sáng tự nhiên đi vào không gian và đảm bảo sự phân bổ ánh sáng đồng đều, kể cả tại những khu vực sâu bên trong hoặc xa các cửa sổ truyền thống. Đối với các công trình sử dụng mái bằng, cửa sổ mặt đứng thông thường chỉ cho phép ánh sáng xuyên thấu trong phạm vi khoảng 3,5 mét tính từ tường ngoài. Tuy nhiên, nhờ ứng dụng cửa sổ mái, hạn chế này đã được khắc phục khi nguồn sáng tự nhiên có thể chiếu trực tiếp từ phía trên xuống không gian nội thất, giúp duy trì độ chiếu sáng ổn định và liên tục suốt cả ngày.
Bên cạnh lợi ích về mặt chiếu sáng, cửa sổ mái còn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng không khí bên trong công trình. Việc tăng cường thông gió tự nhiên nhờ hệ thống này giúp tỷ lệ trao đổi không khí tăng từ 1,5 lần lên đến 2,5 lần mỗi giờ; qua đó giảm thiểu nồng độ các chất ô nhiễm và cải thiện đáng kể tiện nghi nhiệt cho người sử dụng. Luồng không khí lưu thông hiệu quả hơn tạo nên môi trường sống trong lành hơn cũng như góp phần nâng cao sức khỏe người dùng và hiệu quả năng lượng của toàn bộ công trình.
Lựa chọn giải pháp phù hợp nhất cho từng dự án
Thị trường vật liệu xây dựng tại Việt Nam đã trải qua một quá trình phát triển đáng kể, chuyển mình từ việc cung cấp các giải pháp lấy sáng truyền thống sang xây dựng một hệ sinh thái sản phẩm “giếng trời thông minh” ứng dụng công nghệ cao. Những sản phẩm này không chỉ đáp ứng hiệu quả nhu cầu chiếu sáng mà còn tích hợp các tính năng tự động hóa và đảm bảo an toàn, đồng thời có khả năng thích nghi linh hoạt với điều kiện khí hậu nhiệt đới gió mùa đặc trưng của Việt Nam.
1. Giếng trời tự động dạng trượt (Sliding Skylights)
Giếng trời dạng trượt được xem là giải pháp tối ưu cho các ô mở có diện tích lớn, đáp ứng nhu cầu tối đa hóa thông gió cũng như tạo ra không gian mở hoàn toàn khi cần thiết. Hệ thống vận hành dựa trên cơ chế ray trượt chịu lực, cho phép mái kính di chuyển ngang hoặc xếp lớp một cách mượt mà và êm ái.
Về vật liệu, khung bao thường sử dụng thép hộp hoặc nhôm sơn tĩnh điện nhằm đảm bảo độ bền cao và khả năng chống chịu tốt với điều kiện thời tiết. Phần mái che chủ yếu làm từ kính cường lực hoặc kính an toàn nhiều lớp, vừa đảm bảo an toàn vừa tận dụng tối đa nguồn sáng tự nhiên.
Về công nghệ, hệ thống giếng trời trượt được trang bị động cơ điện (thường là motor cổng lùa), có thể điều khiển linh hoạt qua remote hoặc ứng dụng trên điện thoại thông minh. Đặc biệt, tính năng cảm biến mưa tự động đóng nhận được sự đánh giá cao từ người dùng và các nhà cung cấp bởi khả năng thích nghi hiệu quả với khí hậu Việt Nam – nơi thường xuyên xuất hiện những cơn mưa rào bất chợt – giúp bảo vệ không gian nội thất một cách chủ động mà không cần can thiệp thủ công.
2. Giếng trời tự động dạng lật (Hinged/Flip-up Skylights)
Với cơ chế lật lên một góc, thường đạt tới 90 độ, giếng trời dạng lật là giải pháp tối ưu cho việc thông gió nhanh chóng và phù hợp với các ô chờ có diện tích vừa và nhỏ như khu vực cầu thang hoặc phòng tắm.
Về vật liệu, hệ thống này sử dụng khung thép hoặc inox kết hợp cùng mái che bằng kính cường lực hoặc tấm polycarbonate. Cơ cấu vận hành dựa trên xi lanh điện hoặc motor tay đòn; nhiều nhà cung cấp lựa chọn động cơ nhập khẩu từ châu Âu nhằm đảm bảo độ bền cũng như sự ổn định trong quá trình sử dụng.
Về công nghệ, tương tự như dạng trượt, giếng trời dạng lật được tích hợp remote điều khiển từ xa, ứng dụng quản lý qua điện thoại và cảm biến mưa. Một số sản phẩm cao cấp còn trang bị thêm cảm biến khói/cháy với khả năng tự động mở để thoát khói khi xảy ra hỏa hoạn, đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn phòng cháy chữa cháy ngày càng nghiêm ngặt. Ngoài ra, nhiều hệ thống còn có cơ cấu vận hành bằng tay để sử dụng trong trường hợp mất điện nhằm tăng tính an toàn và tiện lợi cho người dùng.
3. Mái vòm và tấm lấy sáng Polycarbonate
Polycarbonate đang mang đến một làn gió mới đầy hứng khởi cho ngành vật liệu xây dựng! Không chỉ linh hoạt và hiệu quả khi thay thế kính truyền thống trong các ứng dụng lấy sáng, polycarbonate còn sở hữu hàng loạt ưu điểm tuyệt vời: trọng lượng siêu nhẹ, độ bền va đập vượt trội (gấp 250 lần thủy tinh!), dễ dàng uốn cong tạo hình theo ý muốn, cách nhiệt tốt và bảng màu đa dạng giúp bạn thỏa sức sáng tạo với ánh sáng.
Thị trường hiện có hai loại chính: tấm poly đặc ruột – trong suốt và bền chắc gần như kính; tấm poly rỗng ruột – nổi bật với khả năng cách nhiệt, cách âm tốt hơn cùng chi phí tiết kiệm, rất lý tưởng cho các công trình cần tối ưu ngân sách.
Nhờ khả năng uốn cong linh hoạt, polycarbonate cực kỳ phù hợp cho những thiết kế mái vòm nghệ thuật hay mái che quy mô lớn như nhà xưởng, sân vận động hoặc bất cứ công trình nào yêu cầu đường nét kiến trúc độc đáo.
Những giải pháp giếng trời thông minh và vật liệu lấy sáng tiên tiến không chỉ làm đẹp mà còn nâng tầm tiện nghi cho ngôi nhà của bạn. Polycarbonate giờ đây đã trở thành một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái nhà thông minh – minh chứng sống động cho sự phát triển mạnh mẽ của ngành xây dựng và công nghệ nước ta!
Bố trí chiến lược cửa sổ mái: Vị trí và phương pháp lắp đặt
Hiệu quả của giếng trời phụ thuộc rất nhiều vào vị trí bố trí trong tổng thể mặt bằng. Các vị trí phổ biến trong nhà phố Việt Nam bao gồm: giữa nhà, cuối nhà và dọc theo khu vực cầu thang.
Vị trí giữa nhà được xem là lý tưởng để phân bổ ánh sáng đồng đều cho các không gian xung quanh, đặc biệt khi kết hợp cùng cầu thang, tạo thành một lõi trung tâm vừa đảm nhiệm chức năng giao thông vừa cung cấp ánh sáng tự nhiên.
Đặt giếng trời ở cuối nhà thường nhằm mục đích cung cấp ánh sáng và thông gió cho khu vực bếp và phòng ăn – những không gian thường nằm phía sau của ngôi nhà ống.
Chiến lược sử dụng đa giếng trời, đã chứng minh hiệu quả vượt trội. Một giếng trời lớn ở trung tâm có thể phục vụ tốt cho không gian sinh hoạt chung, trong khi các giếng trời nhỏ hơn được bố trí linh hoạt để chiếu sáng cục bộ cho những khu vực chức năng riêng biệt như phòng ngủ hoặc góc làm việc. Đặc biệt, một ô mở mái lớn thường mang lại hiệu quả chiếu sáng đồng đều hơn và hạn chế tối đa vùng bóng đổ so với nhiều ô mở nhỏ có cùng tổng diện tích.
Thấu hiểu quỹ đạo Mặt trời
Việc hiểu rõ quỹ đạo mặt trời đóng vai trò then chốt trong việc tối ưu hóa lượng ánh sáng tự nhiên và kiểm soát nhiệt lượng, đặc biệt đối với khí hậu nhiệt đới. Thay vì chỉ phụ thuộc vào các loại kính công nghệ cao có chi phí lớn, các kiến trúc sư Việt Nam thường lựa chọn những giải pháp che chắn thông minh, phù hợp với điều kiện thực tế.
Nơi lớp đá sỏi được bố trí trên mái kính giếng trời. Giải pháp này không chỉ giúp khuếch tán ánh sáng, giảm độ chói mà còn tạo hiệu ứng bóng đổ lốm đốm như ánh nắng xuyên qua tán lá cây, mang lại cảm giác dễ chịu nhưng vẫn đảm bảo đủ sáng cho không gian bên trong. Ngoài ra, các giải pháp khác như sử dụng hệ lam chắn nắng (bằng gỗ, nhôm hoặc bê tông) hay thiết kế mặt đứng hai lớp kết hợp gạch thông gió cũng được áp dụng rộng rãi nhằm tăng cường lưu thông không khí và hạn chế tác động của ánh nắng gay gắt.
Lựa chọn kính thông minh: Nâng cao tiện nghi, hiệu quả và khả năng bảo vệ
Việc ứng dụng các công nghệ kính tiên tiến vào cửa sổ mái thật sự mang lại nhiều niềm vui và lợi ích tuyệt vời cho không gian sống! Đặc biệt, kính phát xạ thấp (Low-E) với lớp phủ siêu mỏng không chỉ phản xạ nhiệt hiệu quả mà còn cho phép ánh sáng tự nhiên tràn ngập căn phòng. Nhờ đó, mùa hè thì mát mẻ hơn, mùa đông lại ấm áp dễ chịu mà không cần quá phụ thuộc vào hệ thống sưởi hay làm mát.
Thêm vào đó, cửa sổ mái có lớp phủ chống tia UV và kiểm soát năng lượng mặt trời như một “lá chắn” bảo vệ ngôi nhà khỏi nắng gắt và chói lóa. Tất cả những cải tiến này góp phần tạo nên một môi trường nội thất vừa tiện nghi, tiết kiệm năng lượng vừa hài hòa về mặt thẩm mỹ – thật đáng để tận hưởng mỗi ngày!
An toàn và kỹ thuật thi công
Chống thấm dột là một trong những vấn đề quan trọng hàng đầu cần được quan tâm. Các vị trí tiếp giáp giữa khung giếng trời và kết cấu mái bê tông phải được xử lý chống thấm cẩn trọng bằng các vật liệu chuyên dụng nhằm đảm bảo độ bền vững cho công trình.
Về hệ thống thoát nước, đối với các giếng trời không có mái che hoặc có khe hở thông gió, việc thiết kế một hệ thống thoát nước hiệu quả tại đáy giếng là yêu cầu bắt buộc để ngăn ngừa tình trạng ứ đọng nước mưa, góp phần duy trì môi trường sống an toàn và sạch sẽ.
Yếu tố an toàn lan can cũng cần được chú trọng. Tại các khu vực thông tầng, hành lang hoặc cửa sổ nhìn ra giếng trời, việc lắp đặt lan can hoặc hoa sắt bảo vệ với chiều cao và khoảng cách khe hở đạt tiêu chuẩn an toàn là điều không thể thiếu, đặc biệt đối với những gia đình có trẻ nhỏ.
Ánh sáng tự nhiên đóng vai trò như một yếu tố kiến trúc biểu cảm và quan trọng khi góp phần tạo nên ấn tượng thị giác cho không gian bằng cách làm nổi bật hình khối, kết cấu cũng như tạo ra sự tương phản độc đáo.
Thay vì chấp nhận những không gian chiếu sáng đồng đều nhưng kém hấp dẫn, kiến trúc sư nên áp dụng chiến lược thiết kế mới tập trung vào việc tạo ra sự đa dạng ánh sáng (diversity of light) cùng tác động phi thị giác. Việc kiểm soát ánh sáng qua các cửa mở kiến trúc với hình dạng, kích thước và vị trí hợp lý sẽ mang lại bản giao hưởng ánh sáng sinh động thay đổi liên tục theo thời gian trong ngày cũng như theo mùa.
Tại Việt Nam, tối ưu hóa Giếng Trời thông qua giải pháp cải tiến về khẩu độ mở, vật liệu sử dụng và tăng cường đối lưu không khí vừa giúp tiết kiệm năng lượng đáng kể (giảm nhu cầu sử dụng điện cho chiếu sáng và điều hòa), vừa nâng cao trải nghiệm không gian cho người sử dụng – phát huy tối đa tiềm năng của kiến trúc nhiệt đới. Thiết kế chủ động nguồn sáng ban ngày chính là chìa khóa để xây dựng nên những công trình bền vững, khỏe mạnh và giàu giá trị nhân văn.
Chọn AKITEK – Cải tạo nhà, cải tạo nội thất uy tín tại Thành phố Hồ Chí Minh
AKITEK là thương hiệu chuyên sâu trong lĩnh vực cải tạo nhà ở và cải tạo nội thất, mang đến giải pháp tối ưu cho những không gian xuống cấp hoặc chưa phù hợp với nhu cầu sử dụng. Với đội ngũ kiến trúc sư và kỹ thuật giàu kinh nghiệm, AKITEK cam kết tạo ra những không gian sống thẩm mỹ – tiện nghi – bền vững. Chúng tôi luôn đặt khách hàng làm trọng tâm, đảm bảo từng dự án cải tạo đều được thiết kế và thi công trọn gói, đúng tiến độ, chi phí minh bạch và chất lượng vượt mong đợi.
Địa chỉ: 63/20 Lê Lai, Phường 3, Quận Gò Vấp, TP.HCM
Điện thoại: 0587878388
Email: akitek.vn@gmail.com
Website: akitek.vn
Akitek.vn là đơn vị hàng đầu chuyên tư vấn thiết kế kiến trúc, kết cấu MEP và thi công nội thất, thiết kế thi công các công trình biệt thự, nhà phố, căn hộ, chung cư và đặc biệt thiết kế trang trí văn phòng, showroom, nhà hàng, khách sạn…
Nguồn: Sưu tầm Internet
Bài viết tham khảo: Dùng ánh sáng ‘Đứng’ để khai phóng không gian ‘Ngang’
