Hiện nay, tình trạng đất công nghiệp bị bỏ hoang và các bãi chôn lấp rác thải gây ô nhiễm môi trường đất và nước đang là vấn đề nhức nhối. Các thành phố ngày càng bê tông hóa, thiếu những khoảng xanh cần thiết. Những ngôi nhà phố nằm trong “không gian xen kẹt” khiến chất lượng cuộc sống và tinh thần của người dân bị ảnh hưởng nặng nề. Đây là thực trạng đô thị hiện tại, đòi hỏi phải có những thay đổi toàn diện để mang lại diện mạo mới và sức sống mới cho cộng đồng, giúp mọi người được tận hưởng không gian sống thực sự giá trị và đáng sống hơn.

“Trẻ hóa đô thị” thực ra là việc làm mới và phát triển lại đô thị, kiểu như thổi một luồng gió mới vào những tòa nhà cũ kỹ, tái phát triển mấy khu phố xưa, hoặc thiết kế những tòa nhà hoàn toàn mới. Có khi còn chuyển đổi cả thành phố luôn để nâng cao chất lượng cuộc sống mà vẫn giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống, văn hóa của không gian đô thị hiện tại. Cái hay của “Trẻ hóa đô thị” nằm ở chỗ nó mang lại nhiều lợi ích: từ đổi mới văn hóa xã hội, cải thiện môi trường cho đến thúc đẩy kinh tế. Tất cả đều nhằm mục tiêu xây dựng “Tương lai không gian sống” cho cộng đồng đó!

Mang lại không gian sống chất lượng nơi đô thị

Với tình hình di dân đô thị hiện nay, việc gia tăng dân số khiến cho đất đai trong thành phố ngày càng khan hiếm, không gian sống trở nên chật chội và ngột ngạt, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của mọi người. “Trẻ hóa đô thị” đang tìm cách giải quyết vấn đề nhà ở “xen kẹt”, làm sao để những ngôi nhà này hoạt động linh hoạt và phù hợp dù diện tích có hạn chế, đáp ứng nhu cầu sống của con người một cách tốt nhất.

Mô hình “Đổi mới nhà phố – Mini Building” mang đến không gian sống chất lượng của đơn vị thiết kế VUUV trong chương trình LIXIL ALP 2023 – 2024 – chương trình nhằm tìm kiếm các giải pháp góp phần “trẻ hóa” và nâng cao chất lượng sống của đô thị hiện đại 

Ths.KTS Vũ Đình Thành (Phó Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia – Bộ Xây dựng) cho biết: “Nhà phố giờ đang có xu hướng chuyển từ chiều sâu sang chiều đứng, từ chỉ để ở (hoặc có thể kinh doanh chút ít) thành công trình đa chức năng, có thể chuyển đổi một phần hay toàn bộ sang mục đích khác. Xu hướng này chủ yếu diễn ra ở các khu vực nhà ở trong trung tâm đô thị, đặc biệt là những nơi hiện hữu với tiềm năng phát triển dịch vụ thương mại.”

Khi được hỏi về chuyện này, anh Nguyễn Đỗ Dũng, chuyên gia quy hoạch đô thị và đồng sáng lập kiêm Tổng giám đốc enfarm Agritech, chia sẻ: “Các thành phố ở Việt Nam đang chịu nhiều áp lực về hạ tầng và dân số. Trẻ hóa đô thị là cách để các thành phố có thêm sức sống mới nhằm đối mặt với những thách thức phát triển như nâng cấp hạ tầng hay cải thiện nhà cửa ở trung tâm. Việc trẻ hóa còn giúp làm mới bộ mặt đô thị, thay áo mới cho những ngôi nhà cũ kỹ và sửa sang lại các con đường đã lâu không được chăm chút.”

Liều thuốc cho sức khỏe, sự gắn kết và tính bền vững

Không chỉ đáp ứng nhu cầu sử dụng của nhà phố, việc trẻ hóa đô thị còn giúp tạo ra những không gian sống thú vị hơn. Chúng ta đang thấy sự phát triển của các không gian công cộng và xanh mát, mang lại giá trị cho cộng đồng và góp phần tái sinh đô thị theo hướng bền vững, linh hoạt với những thay đổi xã hội và môi trường. Như ở Jakarta, khu vực ô nhiễm được cải thiện thành không gian xanh với hạ tầng lọc nước tự nhiên để giảm nguy cơ ngập lụt. Atlanta đã biến nhà máy thép bỏ hoang thành dự án cải tạo đất đai với nhà ở và không gian xanh giữa lòng thành phố đông đúc. Seoul thì biến bãi rác thải thành công viên Haneul xinh đẹp. Ngay cả công viên đầu tiên bên sông Hồng (phường Chương Dương, quận Hoàn Kiếm) cũng được cải tạo từ một bãi rác trước đây!

Xanh hóa khu vực ven sông Hồng (nguồn ảnh: Tạp chí Môi trường & Đô thị)

“Trẻ hóa đô thị” đang tìm cách làm cho cuộc sống thêm xanh, sạch và bền vững hơn. Ý tưởng là tạo ra không gian công cộng, thiết kế khu vui chơi từ vật liệu tái chế, xây dựng những nơi nghệ thuật thân thiện với môi trường và biến các khu vực ô nhiễm thành công viên xanh mát. Đây sẽ là chỗ để mọi người rèn luyện sức khỏe, gặp gỡ nhau, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo và văn hóa, cùng tận hưởng thiên nhiên để nâng cao sức khỏe tinh thần và chất lượng cuộc sống. Những mảng xanh này còn bảo vệ sự đa dạng sinh thái bằng cách tái tạo đất với cây phù hợp giúp phân giải chất ô nhiễm; dùng hồ lọc nước sinh thái; mang lại “rừng xanh” giữa lòng đô thị.

PGS.TS Phạm Thúy Loan từ Úc nhận xét rằng hướng đi này có ý nghĩa lớn vì nó tập trung vào việc phục hồi môi trường nhanh chóng qua quá trình “cảnh quan hóa”, dựa trên các quy trình sinh học tự nhiên cùng sự nghiên cứu của con người. Quá trình này kết hợp tổ chức không gian sống động cho cộng đồng tham gia và huy động nguồn lực hiệu quả.

Thay đổi diện mạo đô thị và giữ gìn bản sắc văn hóa

Ở Ahmedabad, Ấn Độ, việc đóng cửa các nhà máy dọc Bờ sông Sabarmati đã khiến nhiều người lao động mất việc và tạo ra những khu định cư không chính thức lớn ven sông. Thành phố đã lấy lại đất hai bên bờ và dùng tiền bán đất khai hoang để chi trả cho dự án. Phần còn lại của bờ sông được biến thành công viên công cộng và khu ở cho người lao động tái định cư.

Khu văn hóa 789 Bắc Kinh từng là một cụm nhà máy cũ không còn sử dụng nữa, giờ đây trở thành trung tâm văn hóa nổi bật ở Bắc Kinh, thu hút đông đảo du khách từ khắp nơi trên thế giới đến tham quan.

Khu văn hóa 789 Bắc Kinh (nguồn ảnh: China International Tours)

Xu hướng biến đổi các công trình công nghiệp bằng cách bảo tồn và tái sử dụng đang ngày càng phổ biến. Nhiều nơi đã chuyển một phần di sản thành không gian công cộng hay không gian văn hóa sáng tạo, với những hoạt động thú vị giúp phát triển ngành công nghiệp văn hóa và thu hút du khách. Ví dụ như Phòng hòa nhạc Niccolo ở Ý, Phòng trưng bày nghệ thuật Tate ở Anh, Trung tâm triển lãm Lingotto ở Ý hay Tổ hợp Schlumberger ở Pháp đều là những điểm đến nổi bật trên thế giới.

Phòng hòa nhạc Niccolo Paganini được chuyển đổi từ Nhà máy đường Eridania, Parma (Ý) (nguồn ảnh: AZA Corp)

Những mô hình này thực sự mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng và làm đẹp thêm cho đô thị. Đặc biệt, việc biến đổi các khu công nghiệp bằng cách cải tạo linh hoạt bao gồm bảo tồn các hạng mục và cấu trúc để giữ lại thông điệp lịch sử của đô thị, tái sử dụng những cấu trúc cũ cho chức năng mới phù hợp, và thêm vào những không gian đáp ứng nhu cầu hiện nay. Điều này giúp bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa, lịch sử của đô thị, nhất là những nơi đã có từ lâu. Ths. KTS Lã Hồng Sơn chia sẻ rằng việc phục dựng các công trình có giá trị văn hóa – lịch sử là một trong những mục tiêu quan trọng để bảo tồn và phát huy di sản đang bị lãng quên như di sản công nghiệp hay văn hóa. “Trẻ hóa đô thị” với các mô hình như bảo tàng di sản công nghiệp gắn liền với con người và ký ức thời gian; chuyển đổi thành không gian sáng tạo hay tổ hợp nghệ thuật sáng tạo… đều rất phù hợp với xu hướng phát triển hiện nay và mang tính thực tiễn cao.

Góp phần phát triển kinh tế 

Khi thành phố khoác lên mình diện mạo mới, những không gian công cộng và văn hóa sáng tạo mọc lên như nấm, thu hút khách du lịch và từ đó thúc đẩy kinh tế của cả thành phố lẫn quốc gia. Theo chuyên gia quy hoạch đô thị Nguyễn Đỗ Dũng (Đồng sáng lập & Tổng giám đốc enfarm Agritech), du lịch là ngành kinh tế quan trọng cho nhiều thành phố. Để bắt kịp nhu cầu mới, các đô thị cần thay đổi hạ tầng và nâng cao chất lượng để hấp dẫn khách du lịch và phát triển kinh tế. Một thành phố đáng sống cũng là điểm cộng lớn để giữ chân nhân lực chất lượng cao ngoài chuyện công việc hay lương thưởng. Vì vậy, làm mới đô thị để phù hợp với nền kinh tế hiện đại là điều cần thiết!

“Trẻ hóa đô thị” là một phần không thể thiếu trong việc xây dựng tương lai cho không gian sống của chúng ta. Đây cũng chính là chủ đề của chương trình LIXIL ALP 2023 – 2024 do LIXIL Việt Nam khởi xướng. Chương trình này mong muốn cùng các kiến trúc sư, nhà quy hoạch, và những người làm chính sách phát triển đưa ra những ý tưởng mới mẻ. Dù có thể còn nhiều khó khăn, nhưng điều đó thể hiện rõ sự khao khát của LIXIL Việt Nam về một tương lai sống tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người, ở bất cứ đâu!

Địa chỉ: 63/20 Lê Lai, Phường 3, Quận Gò Vấp, TP.HCM
Điện thoại: 0587878388
Email: akitek.vn@gmail.com
Website: akitek.vn
Akitek.vn là đơn vị hàng đầu chuyên tư vấn thiết kế kiến trúc, kết cấu MEP và thi công nội thất, thiết kế thi công các công trình biệt thự, nhà phố, căn hộ, chung cư và đặc biệt thiết kế trang trí văn phòng, showroom, nhà hàng, khách sạn…

Nguồn: “Trẻ hóa đô thị” và những giá trị mang lại cho “Tương lai không gian sống Việt Nam”