Đối với những ai làm trong ngành kiến trúc, chắc hẳn không bất ngờ gì khi một bộ phim về một kiến trúc sư có tầm nhìn lớn như The Brutalist của đạo diễn Brady Corbet lại hoành tráng và kịch tính đến vậy, kéo dài tận 215 phút. Phim này còn được đề cử tới 10 giải Oscar, bao gồm cả Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất và Nam diễn viên chính xuất sắc nhất nữa chứ.

Dù các kiến trúc sư đã xuất hiện trên màn ảnh từ rất lâu rồi, nhưng vai trò của kiến trúc trong xã hội hiếm khi nào được đặt ở trung tâm câu chuyện. Một vài ngoại lệ đáng chú ý là The Fountainhead (1949) của King Vidor với nhân vật chính là một kiến trúc sư đại diện cho triết lý cá nhân chủ nghĩa của Ayn Rand; The Belly of an Architect (1987) của Peter Greenaway thì xoay quanh lập trường chính trị; hay Megalopolis (2023), nơi mà kiến trúc sư như là người điều phối tối thượng cho đời sống đô thị. Tuy nhiên, mấy phim đó vẫn chưa thực sự nắm bắt hết sự phức tạp và những thử thách vượt xa khỏi việc thiết kế đơn thuần trong ngành này đâu.

“The Brutalist” kể về cuộc đời của László Tóth (do Adrien Brody đóng), một kiến trúc sư người Hungary sống sót sau thảm họa Holocaust và bị xa cách khỏi vợ mình (Felicity Jones thủ vai). Sau đó, ông di cư đến Philadelphia và làm việc trong cửa hàng nội thất của người anh em họ giàu có (Alessandro Nivola).

Câu chuyện thú vị bắt đầu khi Tóth nhận nhiệm vụ cải tạo văn phòng cho ông chủ giàu có Harrison Van Buren (do Guy Pearce đảm nhận). Ban đầu, Van Buren không mấy ấn tượng với công trình của Tóth. Nhưng rồi, nhờ được một nhà phê bình kiến trúc khen ngợi trên tạp chí, ông ta quyết định giao cho Tóth thiết kế một thư viện khổng lồ để tưởng nhớ mẹ mình.

Mối quan hệ giữa hai người ngày càng trở nên phức tạp. Van Buren giúp đỡ đưa vợ Tóth sang Mỹ, nhưng quá trình thiết kế và xây dựng công trình lại gặp nhiều khó khăn khiến căng thẳng ngày càng tăng cao.

László Tóth (Adrien Brody thủ vai) bên cạnh vợ mình (Felicity Jones đảm nhận)

Những bộ phim sử thi thường kể về cuộc đời lên voi xuống chó của nhân vật chính, nhưng The Brutalist lại có một cách tiếp cận khác khi khám phá mối liên hệ sâu sắc giữa số phận của kiến trúc sư và công trình của họ. Tóth biết rõ mình đang đánh cược điều gì. Ở Hungary, ông từng đạt đỉnh cao sự nghiệp nhưng bị gạt ra ngoài lề vì phong cách kiến trúc hiện đại mà ông theo đuổi bị Đức Quốc xã coi là “chống Đức”. Ông cũng bị đàn áp vì là người Do Thái. Tuy nhiên, Van Buren đã cho Tóth một cơ hội thứ hai sau khi đọc được bài báo khen ngợi công trình của ông và phát hiện ra rằng ông có liên quan đến phong trào Bauhaus – một trào lưu kiến trúc cấp tiến ở Đức.

Guy Pearce trong vai Van Buren | Ảnh: A24

Từ đây, có thể thấy Tóth đã chiếm được lòng tin của khách hàng. Nhưng ngay khi ông vừa nhận được sự chấp thuận từ chính quyền cho dự án của mình, Van Buren lại thuê thêm chuyên gia tư vấn để kiểm tra công việc và giám sát ngân sách. Dự án còn bị trì hoãn vì một vụ tai nạn đường sắt khiến vật liệu không thể vận chuyển đúng hạn.

Những thách thức cứ thế tăng lên: từ vấn đề an toàn lao động, nguy cơ chậm tiến độ đến những căng thẳng trong đời sống cá nhân. Nhưng trên hết, câu chuyện xoay quanh cuộc đấu tranh để hiện thực hóa một tòa nhà mang tính cách mạng.

The Brutalist cho thấy rằng kiến trúc sư luôn bị ràng buộc bởi khách hàng của họ. Trong trường hợp này, Tóth phải đàm phán với Van Buren, một vị khách có yêu cầu khắt khe và kiểm soát chặt chẽ dự án.

Như kiến trúc sư người Ý Aldo Rossi từng viết trong cuốn The Architecture of the City: “Rồi ta sẽ nhận ra kiến trúc sẽ luôn là sự phản chiếu của giai cấp thống trị”. Và giai cấp thống trị thì luôn muốn mọi thứ diễn ra theo cách của họ.

Còn Tóth thậm chí sẵn sàng từ bỏ tiền công chỉ để bảo vệ tầm nhìn của mình. Ông cần công trình này để ghi dấu ấn trong bối cảnh nước Mỹ thời hậu chiến, khi chủ nghĩa tư bản đang tạo ra những cơ hội chưa từng có cho kiến trúc. Đây chính là thời kỳ mà kiến trúc sư Philip C. Johnson tuyên bố: “Cuộc chiến vì kiến trúc hiện đại đã kết thúc, và chúng ta đã thắng”.

Những công trình như tháp Johnson Wax của Frank Lloyd Wright, khu căn hộ Lake Shore Drive của Mies van der Rohe hay Trung tâm kỹ thuật General Motors của Eero Saarinen là minh chứng cho sự bùng nổ của chủ nghĩa hiện đại tại Mỹ

Phân cảnh trong mỏ đá marble Carrara | Ảnh: A24

Cuộc đấu tranh giữa con người và tham vọng

Một trong những cảnh cực kỳ ấn tượng của The Brutalist diễn ra ở mỏ đá cẩm thạch Carrara tại Ý. Khung cảnh vừa hùng vĩ vừa có chút đáng sợ, khiến con người trông nhỏ bé như kiến giữa những khối đá khổng lồ. Cảnh này không chỉ thể hiện sự đối đầu giữa thiên nhiên và quyền lực mà còn cho thấy mức độ khai thác tài nguyên khủng để phục vụ cho cái tôi to lớn – cuộc chiến giữa hai kiểu nam tính với tham vọng cá nhân lớn.

Ngày xưa, khách hàng thường hỏi: “Kiến trúc sư thực sự làm gì?” để buộc họ chứng minh giá trị và chi phí bỏ ra. Ngoài giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ, kiến trúc còn phải đáp ứng nhu cầu thời đại. Sau Thế chiến II, kiến trúc sư không chỉ cần làm việc hiệu quả mà còn phải tạo dựng bản sắc và thu hút công chúng, đồng thời đảm bảo giá trị thương mại của công trình. Tóth vẽ rất đẹp, hiểu biết về vật liệu và công nghệ, đọc được cảnh quan và hiểu môi trường. Anh cũng quản lý ngân sách giỏi và tự quảng bá trong một thế giới chế giễu giọng nói của anh vì là người nước ngoài – ngành kiến trúc vẫn chưa đạt đến mức độ bao dung thực sự.

Chủ nghĩa hiện đại Mỹ đã đón nhận nhiều kiến trúc sư nhập cư như Louis Kahn từ Estonia hay Eero Saarinen từ Phần Lan khi họ đến từ nhỏ hoặc đảm nhận vị trí giảng dạy như Walter Gropius và Mies Van der Rohe sau khi Bauhaus đóng cửa.

Giống như nhân vật László Toth, nhiều kiến trúc sư hiện đại nổi bật của Mỹ cũng là những người nhập cư từ châu Âu.

Với thời lượng dài tới 3 tiếng rưỡi, The Brutalist không chỉ kể về cuộc đời của một kiến trúc sư nhập cư mà còn tái hiện hành trình gian nan để hoàn thành một công trình tâm huyết. Là kiến trúc sư trong thời đại kỹ thuật số, xem phim này khiến ta nhớ về những bản vẽ tay bằng than chì và mô hình vật lý – và đôi khi ước gì mình cũng có thể dựng xong công trình nhanh như cách đạo diễn tua nhanh thời gian trong phim vậy.

Địa chỉ: 63/20 Lê Lai, Phường 3, Quận Gò Vấp, TP.HCM
Điện thoại: 0587878388
Email: akitek.vn@gmail.com
Website: akitek.vn
Akitek.vn là đơn vị hàng đầu chuyên tư vấn thiết kế kiến trúc, kết cấu MEP và thi công nội thất, thiết kế thi công các công trình biệt thự, nhà phố, căn hộ, chung cư và đặc biệt thiết kế trang trí văn phòng, showroom, nhà hàng, khách sạn…

Nguồn:  The Brutalist: Thấu hiểu sự gian nan của nghề kiến trúc