Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam gây ấn tượng với kiến trúc biểu tượng mạnh mẽ, lấy cảm hứng từ sức mạnh quân đội, tinh thần dân tộc, tạo nên không gian văn hóa hiện đại kết nối quá khứ và tương lai.

Thông tin dự án:

Tên công trình:                          Bảo tàng lịch sử quân sự Việt Nam

Địa chỉ:                                      Phường Tây Mỗ, Đại Mỗ, Quận Nam Từ Liêm, Hà Nội

Diện tích khu đất (m2):             38.6 ha

Diện tích xây dựng (m2):          23,198m2

Diện tích sàn (m2):                   65,817m2

Đơn vị thiết kế:                         akitek.vn

Năm thiết kế:                            2018-2021

Năm hoàn thành:                      2024

Thông tin công trình

BỐI CẢNH XÃ HỘI

Việt Nam hiện đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng các công trình văn hóa. Khi so sánh với Nhật Bản – một quốc gia có quy mô dân số và diện tích tương đương – sự chênh lệch về số lượng bảo tàng và trung tâm trưng bày nghệ thuật thể hiện rất rõ. Trên bình diện quốc tế, tỷ lệ công trình văn hóa trên đầu người ở Việt Nam còn cách xa mặt bằng chung của thế giới, cho thấy nhu cầu cấp thiết trong việc đầu tư hạ tầng văn hóa.

Các công trình văn hóa không chỉ là nơi giải trí, mà còn đóng vai trò quan trọng trong giáo dục, lưu giữ ký ức lịch sử và lan tỏa những giá trị nhân văn. Bảo tàng – với vai trò là nơi kết nối giữa quá khứ và hiện tại – có thể truyền cảm hứng mạnh mẽ cho thế hệ trẻ, giúp hình thành tư duy, nhân cách và ý thức cộng đồng. Việc xây dựng những không gian văn hóa mang chiều sâu chính là một phần không thể thiếu trong quá trình phát triển bền vững của một quốc gia.

Xuất phát từ nhận thức đó, Akitek vinh dự đảm nhiệm vai trò đơn vị thiết kế công trình Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam. Trong quá trình thực hiện, tập thể kiến trúc sư của Akitek luôn trăn trở với câu hỏi: Làm thế nào để không gian bảo tàng vừa thể hiện được bản sắc văn hóa – lịch sử, vừa mang lại trải nghiệm giàu cảm xúc cho người dân, đặc biệt là giới trẻ? Đây không chỉ là một dự án kiến trúc, mà còn là cam kết của Akitek đối với trách nhiệm xã hội và sứ mệnh nuôi dưỡng những giá trị tinh thần cho cộng đồng.

Bối cảnh xã hội

BỐI CẢNH DỰ ÁN

Được đầu tư xây dựng mới với quy mô 38.6ha tại khu vực Tây Mỗ, Đại Mỗ cách trung tâm Hà Nội khoảng 9km về phía Tây trên Đại Lộ Thăng Long, thay thế cho Bảo Tàng cũ quy mô hạn chế tại khu vực di tích Hoàng Thành Thăng Long, Bảo tàng lịch sử quân sự Việt Nam sở hữu một quỹ đất rộng rãi, là cơ hội để xây dựng một bảo tàng trong công viên, triển khai các trải nghiệm không gian thú vị, góp phần mang lại một địa điểm văn hóa, lịch sử cho Thủ Đô Hà Nội và Việt Nam.

Một công trình kiến trúc tốt, đặc biệt là các công trình văn hóa, sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến sự hình thành nhân cách và trải nghiệm cuộc sống của con người. Vì vậy, trong dự án này, chúng tôi mong muốn mang lại một công trình văn hóa thật ý nghĩa, trở thành một điểm đến cần có cho người dân trong và ngoài nước để cảm nhận được lịch sử vàniềm tự hào dân tộc của Việt Nam.

Bối cảnh dự án

CONCEPT 1: BẢO TÀNG NHƯ BIỂU TƯỢNG CỦA QUỐC GIA VÀ ĐƯỢC NGƯỜI DÂN YÊU MẾN

• Biểu tượng quân đội, biểu tượng quốc gia

Lịch sử Việt Nam là lịch sử của độc lập và chiến đấu, là lịch sử bảo vệ đất nước khỏi mọi kẻ thù xâm lược. Thiết kế của bảo tàng lấy cảm hứng từ sức mạnh uy nghiêm của quân đội, tượng trưng cho sự kiên cường và khát khao hòa bình, độc lập của dân tộc.

• Một bảo tàng được người dân yêu mến

Mỹ thuật kiến trúc là những tác phẩm mở, để người xem tự do cảm nhận. Bảo tàng không chỉ thuộc về chủ đầu tư hay nhà thiết kế, mà là của toàn thể quần chúng nhân dân. Vì vậy, yếu tố hàng đầu là được người dân yêu mến; hình ảnh của bảo tàng như thế nào chính là sự cảm nhận của mỗi người dân khi đến tham quan công trình.

Khi tham khảo ý kiến của người dân đến tham quan, có một số hình ảnh cảm nhận từ người dân như sau: Nhìn vào vẻ ngoài của hàng cột xiên, có lúc ta sẽ thấy hình ảnh của những cánh tay vươn lên chào mừng độc lập và chiến thắng, có lúc lại hình dung ra lũy tre làng Việt Nam kiên cường trong kháng chiến. Hình cánh cung gợi nhớ đến vũ khí đầu tiên của dân tộc, chiếc nỏ thần An Dương Vương, cũng có thể khiến ta liên tưởng đến đoàn quân hào hùng hành quân ra chiến trường, v.v.

Bảo tàng như biểu tượng của quốc gia

Bảo tàng đã trở thành điểm đến tham quan, học tập, tìm hiểu lịch sử

CONCEPT 2: ĐẤT, BIỂN, TRỜI CHÀO ĐÓN NGƯỜI DÂN ĐẾN VỚI HÀNH TRÌNH TÌM HIỂU LỊCH SỬ

Đất, Biển và Trời là ba yếu tố cấu thành lãnh thổ quốc gia, Lục Quân, Hải Quân và Không Quân là ba lực lượng chủ chốt của quân đội giữ gìn toàn vẹn lãnh thổ. Đây cũng chính là nguồn cảm hứng để thiết kế Bảo Tàng Lịch Sử Quân Sự. Ba yếu tố này ngoài việc tạo biểu tượng toàn vẹn lãnh thổ mà cha ông chúng ta đã dày công xây dựng và gìn giữ, đây cũng chính là biểu tượng các cửa ngõ chào mời bạn bè trên thế giới đến với dân tộc Việt Nam yêu hòa bình và hiếu khách.

– Cửa Biển: Đến với Bảo Tàng, đầu tiên chúng ta sẽ đi ngang qua một mặt nước trải rộng 3,000m2, biểu tượng cho cửa ngõ Biển Đông của Việt Nam

– Cửa Đất: Sau đó, hành trình sẽ tiếp nối bằng một triền đồi xanh, nâng Bảo Tàng lên cao tạo cảm giác thăng hoa, hồi hộp cho một trải nghiệm mới.

– Cửa Trời: Trên ngọn đồi tọa lạc tòa nhà chính của Bảo tàng với biểu tượng vươn lên bầu trời tự do, là nơi bắt đầu chuyến tham quan trở về lịch sử

Đất, biển, trời chào đón người dân đến với công trình

Bảo tàng là biểu tượng của Đất, Biển, Trời

CONCEPT 3: BẢO TÀNG TRONG CÔNG VIÊN

Tận hưởng một khuôn viên rộng lớn, Bảo Tàng được thiết kế tại trung tâm khu đất, được bố trí nằm nổi trên quả đồi, là tâm điểm của công viên Bảo Tàng với sự kết nối lan tỏa ra toàn bộ khu vực cảnh quan. Kiến trúc tòa nhà được kiến tạo bởi một cụm mái vòm lớn bao trùm lên các không gian công năng, cung cấp mái che cho toàn bộ không gian, tạo nên những không gian lớn bán mở thông thoáng về tầm nhìn và đối lưu, thích hợp với khí hậu nhiệt đới bản địa.Những không gian này kết nối các khu chức năng và tạo đệm xanh, giúp người tham quan tiếp cận công trình tự nhiên từ mọi hướng. Mái che làm dịu khí hậu như tán cây để người dân nghỉ ngơi. Hệ thống không gian bán mở đan xen tạo vi khí hậu thoải mái mà không cần điều hòa.

Bảo tàng trong công việc

KHÔNG GIAN BÁN MỞ KẾT NỐI CÔNG TRÌNH VÀ CẢNH QUAN XUNG QUANH

Những không gian này đóng vai trò kết nối các không gian chức năng công trình và là khoảng đệm xanh tạo dòng chảy người tham quan tiếp cận vào công trình một cách tự nhiên và đa chiều từ tất cả các hướng.

Mái che tạo bóng mát làm dịu đi khí hậu oi bức, đóng vai trò như những tán cây khổng lồ để người dân dừng chân nghỉ ngơi, thư thả trong chu trình tham quan. Hệ thống không gian bán mở được thiết kế đan xen, lan tỏa giúp tạo môi trường vi khí hậu không sử dụng điều hòa nhưng vẫn mang lại cảm giác thoải mái cho người sử dụng.

Không gian bán mở kết nối công trình và cảnh quan xung quanh

QUY HOẠCH TỔNG THỂ

Quy hoạch tổng thể dựa trên các ý tưởng thiết kế, lấy khối nhà chính làm trung tâm trong một công viên với nhiều phân khu chức năng đa dạng, phục vụ các hoạt động văn hóa, giải trí và sự kiện khi cần thiết. Các lối vào và khu vực đậu xe được bố trí tại các mặt đường, giúp người dân tiếp cận công trình từ nhiều phía. Đường hậu cần và dịch vụ của bảo tàng nằm dưới triền đồi xanh phía sau công trình, đảm bảo vận hành nhưng vẫn hòa hợp với cảnh quan và kết nối không gian cho khách tham quan.

Quy hoạch tổng thể

THÁP CHIẾN THẮNG

Tọa lạc tại trung tâm quảng trường trước tòa nhà chính, tháp chiến thắng cao 45m, biểu tượng cho năm 1945, thời điểm đất nước tuyên bố độc lập, đánh dấu chủ quyền nước Việt Nam dân chủ cộng hòa trên bản đồ thế giới. Hình dạng tòa tháp được thiết kế mềm mại nhưng vững chãi, tượng trưng cho tinh thần dân tộc. Trên đỉnh tháp là ngôi sao năm cánh, cắt vát 60 độ để người tham quan có thể nhìn từ cả trên không lẫn dưới mặt đất.

Tháp chiến thắng

SƠ ĐỒ Ý TƯỞNG SẮP XẾP KHÔNG GIAN CÔNG TRÌNH

Các khối chức năng chính của công trình được sắp xếp tách khối nằm toàn bộ trên khối công năng phụ trợ liên kết hậu cần tại tầng trệt. Đồng thời, các khối này cũng được liên kết bằng hệ mái lớn và cột xiên tạo thành khung vòm không gian bán mở giúp tạo hình khối trọn vẹn khi nhìn từ bên ngoài và xen kẽ bằng các không gian bán mở kết nối với cảnh quan.

Nhờ cách sắp đặt này các phân khu chức năng được mạch lạc, giúp người tham quan định hướng tốt, các lối đi xuyên phân khu xen kẽ với ngoài trời và không gian cảnh quan tạo sự thoải mái. Đồng thời, toàn bộ khu vực giao thông này thông thoáng tự nhiên, giảm thiểu năng lượng sử dụng cho điều hòa và chiếu sáng.

Sơ đồ ý tưởng sắp xếp không gian công trình

KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY NGOÀI TRỜI

Không gian trưng bày ngoài trời giai đoạn 1 của Bảo tàng bao gồm các khu vực trưng bày vũ khí lớn, không gian nghệ thuật và khu vui chơi trẻ em. Tất cả bố cục trưng bày được liên kết với công trình chính theo đường nối dài của hình dạng tòa nhà, lan tỏa ra khu vực cảnh quan. Các đường dạo kết nối ngẫu nhiên tạo sự zigzag trong tham quan, hấp dẫn cho chu trình tham quan.

Bố cục hiện vật có kích thước thấp ở khu vực trung tâm và lớn dần về sau, tạo tầm nhìn bao quát cho người xem. Các hiện vật điểm nhấn được bố trí xen kẽ, tạo ấn tượng thị giác và trở thành tâm điểm cho các khu vực này.

Sơ đồ các tầng

Khu vực ngoài trời

Chi tiết không gian trưng bày ngoài trời

KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY TRONG NHÀ

Khu vực Trưng bày cố định trong nhà của Bảo Tàng có 4 chủ đề: 1. Tiến trình lịch sử, 2. Chuyên ngành quân sự, 3. Trưng bày Chuyên đề, 4. Trưng bày Sưu tập. Các trục “Trưng bày biểu tượng” giúp khách tham quan định hướng mạch lạc và di chuyển tự do đến khu vực mình muốn xem, thuận tiện truy cập nội dung khi quay lại. Những trục này liên kết không gian và truyền tải thông điệp của Bảo Tàng qua hình thức “Trưng bày biểu tượng”. Giai đoạn 1 xây dựng chủ đề Tiến trình lịch sử; các chủ đề khác sẽ phát triển trong giai đoạn 2.

Không gian trưng bày trong nhà

Không gian trưng bày trong bảo tàng

TRƯNG BÀY TIẾN TRÌNH LỊCH SỬ

Trưng bày Tiến trình lịch sử là nội dung quan trọng của Bảo Tàng, gồm 6 chủ đề từ Buổi đầu dựng nước đến xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Trưng bày tại tầng 1 theo thời gian từ trước công nguyên đến hiện tại và tương lai. Không gian xoay quanh các Trưng Bày biểu tượng giúp tham quan thư giãn và tiếp cận chủ đề quan tâm. Khu vực trải nghiệm công nghệ xen kẽ tăng tương tác với lịch sử, phát triển tư duy trực quan cho giới trẻ. Nội dung tăng dần, kết thúc hấp dẫn bằng cao trào cảm xúc. Công nghệ áp dụng xen kẽ truyền thống tăng độ tương tác với người xem, tỷ lệ được nghiên cứu kỹ để thu hút mọi thế hệ.

Trưng bày tiến trình lịch sử

Các khu trưng bày mô phỏng trong bảo tàng

THIẾT KẾ THÔNG GIÓ TỰ NHIÊN VÀ CHIẾU SÁNG TỰ NHIÊN

Năng lượng là yếu tố sống còn của công trình. Thiết kế xanh được áp dụng trong Bảo Tàng để tối ưu hóa việc dùng năng lượng tự nhiên, tiết kiệm năng lượng nhân tạo và đối phó khủng hoảng năng lượng, đồng thời nâng cao ý thức cho thế hệ sau.- Không gian giao thông liên kết các khối chức năng là bán mở có mái che, sử dụng thông thoáng tự nhiên. Một phần không gian đông người dùng khí hồi điều hòa khu vực trưng bày để làm mát cục bộ.- Khu Đại Sảnh, Sảnh Trưng Bày tầng 1 và 2 có hệ thống thông gió tự nhiên với các cửa lấy gió và tháp hút gió trên mái.- Ánh sáng tự nhiên áp dụng cho toàn bộ khu vực bán mở, đại sảnh, sảnh trưng bày và một phần thư viện.

Thiết kế thông gió tự nhiên

MÔ PHỎNG CFD THÔNG GIÓ TỰ NHIÊN

Kết quả mô phỏng khí động học CFD cho thấy, khi điều kiện bên ngoài thuận lợi (nhiệt độ, độ ẩm, hướng và vận tốc gió), áp dụng hệ thống đóng mở liên động giúp nhiệt độ và đối lưu không khí phù hợp mà không cần điều hòa, tiết kiệm năng lượng. Cụ thể:- Nhiệt độ: ngoài trời 20-22 độ, trong nhà khoảng 26 độ.- Vận tốc gió trong nhà: 0. 1-0. 3m/s và đối lưu đạt 2. 5-3 lần khối tích không gian, đảm bảo thông thoáng.

Mô phỏng CFD thông gió tự nhiên

CHIẾU SÁNG TỰ NHIÊN TRONG CÔNG TRÌNH

Ánh sáng tự nhiên là yếu tố được cân nhắc và áp dụng cho công trình vừa để giảm thiểu năng lượng sử dụng cho chiếu sáng nhân tạo, vừa tạo nên những hiệu ứng cảm xúc không gian cho từng khu vực.

– Ánh sáng trực tiếp xuyên qua vỏ bao che, đặc biệt là hàng cột xiên chiếu vào không gian bán mở tạo hiệu ứng đồng hồ tự nhiên cũng như nhịp điệu của hàng cột vào không gian cho người tham quan.

– Ánh sáng thứ cấp dịu chiếu sáng các khu vực trưng bày biểu tượng, ngoài công năng chiếu sáng còn tạo hiệu ứng chiếu sáng hiện vật.

– Khu vực sảnh trưng bày, nơi có treo máy bay Mig-21, được bố trí dàn mái lấy sáng gián tiếp giúp toàn bộ không gian này có ánh sáng thứ cấp êm dịu, tạo cảm giác thoải mái, thư giãn đồng thời không ảnh hưởng đến các phần chiếu sáng hiệu ứng trưng bày cũng như trình chiếu nội dung trên màn hình lớn.

Chiếu sáng tự nhiên trong công trình

ÁP DỤNG KỸ THUẬT ĐỂ TỐI ĐA HÓA TIỀM NĂNG BÊ TÔNG TRUYỀN THỐNG

Toàn bộ kết cấu công trình được thiết kế với bê tông đổ tại chỗ truyền thống. Đây là một trong những nỗ lực rất lớn của đội ngũ kỹ sư kết cấu đã nghiên cứu, tìm tòi ra giải pháp phù hợp với tình trạng thi công, năng lực nhà thầu địa phương để hiện thực hóa ý tưởng kiến trúc công trình.

Với hàng cột xiên có góc nghiêng so với phương đứng từ 0 độ đến 23.5 độ, chỉ khi kết cấu dầm mái hoàn thành hệ cấu kiện này mới “tự đứng” được, vì vậy trong quá trình thi công, hệ khung thép biện pháp phải được thiết kế theo chu trình xây dựng đảm bảo sự ổn định trong kết cấu. Thiết kế này đòi hỏi sự chính xác và tỉ mẩn để các cấu kiện ván khuôn, chống tạm không bị chồng chéo vì mật độ dày đặc của hệ cột xiên.

Các biện pháp thi công khác có quá trình thi công đơn giản hơn dựa vào đặc điểm có thể lắp ghép như kết cấu thép, kết cấu bê tông đúc sẵn cũng được nghiên cứu. Tuy nhiên sau khi xem xét tất cả những yếu tố điều kiện thi công cũng như tính phù hợp với ý tưởng thiết kế, biện pháp đổ bê tông truyền thống đã được lựa chọn áp dụng.

Áp dụng kỹ thuật để tối đa hóa tiềm năng bê tông truyền thống