Theo Eliel Saarinen: “Lý thuyết thiết kế này khuyến khích các kiến trúc sư không chỉ chú trọng đến hình thức và công năng của một công trình, mà còn cân nhắc mối tương tác giữa kiến trúc với con người và môi trường sống.”
Một công trình kiến trúc luôn tồn tại trong một môi trường đặc thù, được định hình bởi những yếu tố riêng biệt.
Sự hiểu biết về bối cảnh được mở rộng hơn khi chúng ta chú ý đến các yếu tố phi vật chất của môi trường xung quanh như văn hóa, xã hội, niềm tin, truyền thống, kinh tế và lịch sử.
Khi kiến trúc xem xét các yếu tố ngữ cảnh này, thiết kế sẽ phát triển dựa trên nền tảng kiến thức về thực tiễn địa phương trong lĩnh vực xây dựng.
Điều này không chỉ giúp công trình hài hòa với cấu trúc đô thị mà còn tạo ra sự kết nối mật thiết giữa thành phố, con người và các hoạt động sinh hoạt.
Khi kiến trúc tính đến các yếu tố ngữ cảnh, thiết kế sẽ phát triển dựa trên kho tàng kiến thức về các thực tiễn địa phương trong lĩnh vực xây dựng
THÁCH THỨC ĐỒNG NHẤT HÓA
Trong cuộc sống đô thị hiện đại, dễ thấy nhiều công trình kiến trúc không ăn nhập với môi trường xung quanh. Khi tìm hiểu sâu hơn, ta nhận ra các xu hướng toàn cầu đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến thiết kế của những công trình này, khiến chúng trở thành sản phẩm đồng nhất của thời kỳ toàn cầu hóa.
Để tương tác tốt với bối cảnh, cần phải cân nhắc kỹ lưỡng về đặc điểm địa phương và nhu cầu cộng đồng, cùng với sự thấu hiểu sâu sắc về môi trường xung quanh. Đây là một quá trình không thể đơn giản hóa bằng cách áp dụng các mẫu thiết kế lặp lại hay sao chép.
Quan điểm này không phủ nhận xu thế hình thành “ngôi làng toàn cầu”, mà chỉ muốn kêu gọi chúng ta suy nghĩ lại cách tiếp cận đối với tương lai kiến trúc. Trong đó, sự ảnh hưởng của các xu hướng thiết kế toàn cầu cần được cân bằng hài hòa với những yêu cầu riêng biệt của từng bối cảnh cụ thể.
Xu hướng toàn cầu có thể chi phối quá trình thiết kế của một số công trình, biến chúng thành sản phẩm đồng nhất của thời đại toàn cầu hóa
HÒA QUYỆN VỚI BỐI CẢNH
Thách thức phía trước chắc chắn là làm sao cân bằng giữa xu hướng toàn cầu hóa và bản địa hóa. Trong vai trò dẫn đầu những thập kỷ tới, các kiến trúc sư và nhà quy hoạch đô thị có nhiệm vụ áp dụng những cách tiếp cận sáng tạo, nơi kiến thức tích lũy được nâng tầm nhờ công nghệ hiện đại. Một bước tiến quan trọng trong hành trình này là phát triển tư duy hiểu biết về bối cảnh địa phương, từ văn hóa, lịch sử đến kiến trúc bản địa. Quá trình này giúp nhận diện cái gì đã thành công hay chưa trong điều kiện cụ thể, từ đó mở ra góc nhìn sâu sắc hơn về hướng nhà, ứng phó với khí hậu và các yếu tố thiết kế khác.
Thách thức trong tương lai chắc chắn nằm ở việc cân bằng giữa xu hướng toàn cầu hóa và bản địa hóa
PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN NGỮ CẢNH: NÂNG CAO KHẢ NĂNG CHỐNG CHỊU KHÍ HẬU
Cách tiếp cận ngữ cảnh có thể là một trợ thủ đắc lực cho các kiến trúc sư khi đối mặt với những thách thức hiện nay. Việc nghiên cứu kỹ lưỡng về kiến trúc bản địa ở những vùng chịu nắng nóng gay gắt mang lại nhiều hiểu biết quý giá. Những kiến thức này không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ cách mà các cộng đồng xưa đã xây dựng công trình bền vững, mà còn mở ra cơ hội áp dụng sáng tạo các nguyên lý cổ xưa vào kiến trúc hiện đại, nhất là ở những nơi có điều kiện địa lý tương tự.
“The Eastgate” – một công trình do kiến trúc sư Mick Pearce thiết kế tại Harare, Zimbabwe – chính là minh chứng sống động cho triết lý này. Trung tâm văn phòng và thương mại này lấy cảm hứng từ bối cảnh địa phương, thể hiện qua việc từ bỏ mặt tiền kính thông thường để ưu tiên sử dụng đá bản địa (Mick Pearce, 2016). Đặc biệt hơn nữa là hệ thống thông gió độc đáo được lấy ý tưởng từ tổ mối, tận dụng hiệu ứng ống khói để tạo luồng không khí tự nhiên.
“The Eastgate” – công trình do kiến trúc sư Mick Pearce thiết kế tại Harare, Zimbabwe
Một ví dụ điển hình khác về việc kết hợp sáng tạo giữa công nghệ hiện đại và tri thức truyền thống là hệ thống Coolant của Monish Siripurapu. Đây là một giải pháp làm mát cực kỳ xịn sò, lấy cảm hứng từ kho tàng kiến thức đã góp phần tạo nên di sản kiến trúc của chúng ta. Coolant thông minh áp dụng nguyên lý cổ xưa của bình đất nung và hệ thống nước chảy, đồng thời tối ưu hóa kỹ thuật làm mát bằng hơi nước để làm mát không gian xung quanh một cách hiệu quả.
Hệ thống Coolant, do Monish Siripurapu sáng lập
PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN NGỮ CẢNH TRONG NGÔN NGỮ KIẾN TRÚC
Trung tâm Eastgate và hệ thống Coolant cho thấy cách tiếp cận thông minh để giải quyết các thách thức khí hậu, còn Galleria James Simon của David Chipperfield Architects thì nổi bật về mặt thiết kế. Nằm trong khuôn viên phức tạp của Di sản Thế giới UNESCO, công trình này duy trì một cuộc đối thoại hài hòa với các bảo tàng Neues và Pergamon xung quanh. David Chipperfield đã khéo léo sử dụng hàng cột để nối tiếp ngôn ngữ kiến trúc hiện có, đồng thời tạo ra một không gian đón khách mới cho Quần đảo Bảo tàng, hòa quyện hoàn hảo vào bối cảnh lịch sử phong phú.
Galleria James Simon của David Chipperfield Architects là một ví dụ xuất sắc về phương pháp tiếp cận ngữ cảnh trong kiến trúc
Thú vị ghê, cách mà kiến trúc sư chọn vật liệu cũng cho thấy sự suy nghĩ kỹ lưỡng. Từ việc cân nhắc dùng đá cổ điển đến ý tưởng ban đầu về kính mờ và thép. Cuối cùng, họ chọn cột bê tông trắng bóng làm cho công trình có nét riêng biệt (Heathcote, 2019). Galleria James Simon không chỉ là một tòa nhà đâu, nó còn như một cây cầu nối quá khứ với hiện tại. Điều này đúng với câu nói của Charles Correa: “Vấn đề không phải là muốn xây dựng ở nơi khác – mà là thiếu hiểu biết về nền đất mà cây cầu phải được xây dựng.”
Các cột bê tông trắng bóng đã tạo nên một bản sắc riêng biệt cho công trình
Qua mấy ví dụ trên, ta thấy rõ một điều quan trọng: tương lai của kiến trúc nằm ở chỗ biết cân bằng giữa ngôn ngữ toàn cầu và bối cảnh địa phương. Cách làm này giúp các công trình kiến trúc không chỉ bền vững mà còn hòa hợp với văn hóa và gắn bó với đô thị. Đây không phải là việc riêng của các kiến trúc sư đâu, mà còn là nhiệm vụ chung của thầy cô giáo và cả cộng đồng nữa, để cùng nhau tạo ra một môi trường xây dựng vừa sáng tạo vừa giữ được nét văn hóa quê hương.
Địa chỉ: 63/20 Lê Lai, Phường 3, Quận Gò Vấp, TP.HCM
Điện thoại: 0587878388
Email: akitek.vn@gmail.com
Website: akitek.vn
Akitek.vn là đơn vị hàng đầu chuyên tư vấn thiết kế kiến trúc, kết cấu MEP và thi công nội thất, thiết kế thi công các công trình biệt thự, nhà phố, căn hộ, chung cư và đặc biệt thiết kế trang trí văn phòng, showroom, nhà hàng, khách sạn…
Nguồn: Bối cảnh hóa: Hướng tới một tương lai đa dạng cho kiến trúc
