Quá trình phát triển và ảnh hưởng của phong cách kiến trúc hiện đại: Chủ nghĩa Tham số (Parametricism)

Trong làn sóng đổi mới của phong cách kiến trúc hiện đại, chủ nghĩa tham số (parametricism) nổi lên như một xu hướng thiết kế mang tính cách mạng. Đây không chỉ là phương pháp tạo hình mới mẻ mà còn là biểu hiện sâu sắc của tư duy sáng tạo, công nghệ và tương tác xã hội trong lĩnh vực kiến trúc. Qua bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá quá trình phát triển, tác động và tầm ảnh hưởng sâu rộng của chủ nghĩa tham số trong phong cách kiến trúc hiện đại.

1. Chủ nghĩa Tham số trong bối cảnh kiến trúc hiện đại

Phong cách kiến trúc hiện đại đang có sự chuyển dịch mạnh mẽ về mặt hình thức và cấu trúc không gian. Từ những hình khối vuông vức truyền thống, kiến trúc hiện đại ngày nay hướng đến sự linh hoạt, mềm mại và liên kết chặt chẽ giữa các yếu tố thiết kế. Đây chính là không gian để chủ nghĩa tham số phát huy sức mạnh của mình.

Parametricism sử dụng phần mềm thiết kế kỹ thuật số để kiểm soát và điều chỉnh các tham số như điểm, đường, mặt phẳng và thể tích. Nhờ đó, kiến trúc sư có thể tạo ra các hình khối linh hoạt, đáp ứng tốt các yêu cầu về thẩm mỹ, công năng và tính bền vững.

2. Nguồn gốc và sự phát triển của parametricism

Patrik Schumacher, kiến trúc sư trưởng của Zaha Hadid Architects, là người đặt nền móng cho parametricism như một phong cách kiến trúc hiện đại độc lập. Trong bản Parametricist Manifesto, ông đề cập đến các nguyên lý thiết kế động, linh hoạt và thích ứng – những đặc trưng nổi bật của chủ nghĩa này.

Schumacher nhấn mạnh rằng parametricism không chỉ là một kỹ thuật, mà là một hệ tư tưởng thiết kế toàn diện, có thể áp dụng từ thiết kế công trình nhỏ đến quy hoạch đô thị quy mô lớn. Tư tưởng này phù hợp với nhịp sống hiện đại – nơi mọi thứ thay đổi nhanh chóng và cần có sự phản ứng linh hoạt.

3. Tác động thực tiễn trong thiết kế kiến trúc

Parametricism đang định hình lại phong cách kiến trúc hiện đại bằng cách kết hợp sáng tạo nghệ thuật với hiệu quả công nghệ. Các công trình tiêu biểu như Trung tâm Heydar Aliyev (Azerbaijan), Nhà hát Opera Quảng Châu (Trung Quốc), hay tuyến cáp treo Nordpark (Áo) do Zaha Hadid Architects thiết kế đã chứng minh hiệu quả rõ rệt của phong cách này.

Thông qua phần mềm như Rhinoceros, Maya, Grasshopper…, các kiến trúc sư có thể tạo ra các hình khối uốn lượn mượt mà, điều chỉnh theo điều kiện thực tế và tối ưu hóa hiệu suất môi trường. Đây chính là đặc điểm nổi bật giúp parametricism trở thành trung tâm trong các xu hướng kiến trúc hiện đại ngày nay.

4. Chủ nghĩa Tham số vượt khỏi giới hạn kiến trúc

Parametricism không chỉ dừng lại ở kiến trúc. Phong cách này đang mở rộng ảnh hưởng sang các lĩnh vực khác như thiết kế nội thất, thời trang, trang sức và quy hoạch đô thị. Điều này thể hiện tính linh hoạt và tiềm năng rộng lớn của parametricism trong thế giới thiết kế sáng tạo.

Nhiều văn phòng thiết kế trẻ hiện nay lựa chọn parametricism như một cách tiếp cận chính thức để tạo ra những sản phẩm đột phá, cá tính và mang đậm dấu ấn công nghệ. Điều này cho thấy xu hướng phát triển phong cách kiến trúc hiện đại không còn gói gọn trong hình khối mà gắn liền với sự tiến hóa về tư duy thiết kế và ứng dụng công nghệ.

5. Các tiền đề lịch sử của tư duy tham số

Dù parametricism là một phần của kiến trúc hiện đại, tư duy tham số đã manh nha từ lâu qua các công trình của Antoni Gaudí, Frei Otto và Luigi Moretti:

• Antoni Gaudí: Sử dụng mô hình vật lý và trọng lực để kiểm tra thiết kế vòm cong, tạo nên những hình khối mềm mại như nhà thờ Sagrada Familia.
• Frei Otto: Tạo hình qua mô hình xà phòng, vải căng – mô phỏng cách tính toán lực căng tự nhiên trong thiết kế kiến trúc nhẹ.
• Luigi Moretti: Dùng dữ liệu và phân tích toán học để điều khiển hình khối và tối ưu hóa công năng cho công trình.

Những ví dụ này cho thấy rằng phong cách tham số đã có dấu ấn từ sớm, chỉ chưa được đặt tên và hệ thống hóa như ngày nay. Điều đó chứng minh sự phát triển của phong cách kiến trúc hiện đại luôn gắn bó mật thiết với đổi mới công nghệ và tư duy khoa học.

6. Sự lan tỏa của parametricism trong kiến trúc toàn cầu

Không chỉ Zaha Hadid Architects, nhiều văn phòng lớn khác như BIG, Gensler, Foster + Partners hay Gehry Partners đều đã và đang áp dụng thiết kế tham số trong nhiều dự án quy mô. Sự lan rộng này cho thấy parametricism có khả năng thích nghi và phát triển mạnh trong mọi điều kiện và thể loại công trình.

Patrik Schumacher còn đề xuất rằng parametricism nên thay thế Chủ nghĩa Hiện đại như một hệ hình chính trong kiến trúc hiện đại, nhờ khả năng biểu đạt tốt hơn cho tính phức tạp của xã hội đương đại. Dù còn nhiều tranh cãi, nhưng những gì parametricism mang lại – từ thẩm mỹ, công năng đến sự tương tác với người dùng – đều là các yếu tố cốt lõi của một phong cách kiến trúc bền vững.

7. Phong cách kiến trúc hiện đại: Cuộc chơi không có giới hạn

Dù parametricism được xem là xu hướng nổi bật nhất của phong cách kiến trúc hiện đại, nhưng nó không loại trừ hay thay thế các phong cách khác. Thay vào đó, parametricism góp phần làm giàu thêm kho tàng kiến trúc đương đại bằng việc tạo ra nhiều công cụ, kỹ thuật và cách tiếp cận mới.

Cuộc “chiến phong cách” trong kiến trúc không nhằm xác định người thắng – kẻ thua, mà là sự cạnh tranh lành mạnh để tạo ra các không gian sống tốt hơn, bền vững hơn và phù hợp hơn với con người.

Parametricism là một dấu ấn mạnh mẽ trong hành trình phát triển của phong cách kiến trúc hiện đại. Nó là sự kết hợp hài hòa giữa công nghệ, nghệ thuật và khoa học, mở ra những khả năng thiết kế mới chưa từng có trong lịch sử kiến trúc.

Từ các thử nghiệm thủ công của Gaudí đến mô hình lập trình của Schumacher, quá trình phát triển của parametricism là minh chứng rõ nét cho sự tiến hóa không ngừng trong kiến trúc. Trong bối cảnh kiến trúc toàn cầu đang tìm kiếm các giải pháp linh hoạt, bền vững và hiệu quả, parametricism hứa hẹn sẽ tiếp tục đóng vai trò then chốt trong tương lai