Kiến trúc là một lĩnh vực nghệ thuật cao quý, đóng vai trò quan trọng trong việc kiến tạo những không gian che chở cho con người. Ngay từ buổi đầu lịch sử, kiến trúc đã gắn liền với sứ mệnh bảo vệ con người khỏi những tác động khắc nghiệt của tự nhiên, đồng thời xây dựng nên những tổ ấm an toàn và tiện nghi.

Trong quá khứ, các công nghệ xây dựng còn hạn chế nên chưa thể tạo ra ranh giới tuyệt đối giữa không gian bên trong và bên ngoài. Dù mong muốn đạt được sự kín khít hoàn hảo, nhưng do đặc tính xốp và có độ rỗng của vật liệu xây dựng truyền thống, gió, nước hay bụi vẫn có thể len lỏi vào nội thất.

Ngày nay, nhờ sự tiến bộ vượt bậc của công nghệ hiện đại, chúng ta đã có khả năng tạo ra lớp vỏ công trình gần như tuyệt đối kín đáo; môi trường bên trong được tách biệt triệt để với môi trường bên ngoài. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc chúng ta phải phụ thuộc hoàn toàn vào các hệ thống kỹ thuật để kiểm soát nhiệt độ, lưu thông không khí và độ ẩm. Vậy câu hỏi đặt ra là: mặt dựng kiến trúc nên “thở” đến mức nào để vừa đảm bảo hiệu quả sử dụng vừa duy trì sự hài hòa với môi trường?

Bài học từ kiến trúc bản địa

Kiến trúc bản địa trên toàn thế giới thể hiện sự tinh tế và khéo léo trong việc thích ứng với điều kiện khí hậu tự nhiên. Thay vì đối đầu với thiên nhiên, các yếu tố như gió và ánh nắng mặt trời được tận dụng một cách chủ động như những nguồn lực quý giá. Những yếu tố này không chỉ xuất hiện đơn thuần mà còn góp phần quan trọng vào việc tạo dựng môi trường sống tiện nghi, tự nhiên và tiết kiệm năng lượng.

Giải pháp thông gió tự nhiên là minh chứng tiêu biểu cho tư duy này. Đây là giải pháp thụ động, vận dụng sức gió cùng hiệu ứng ống khói để đưa không khí mát vào bên trong công trình, đồng thời đẩy khí nóng ẩm ra ngoài, giúp điều hòa vi khí hậu mà không cần sử dụng nhiều năng lượng. Quá trình “thở” của công trình chính là kết quả của khả năng thấm có kiểm soát.

Ngay cả ở những công trình lịch sử được xây dựng từ vật liệu tự nhiên như gỗ, đất nện hay gạch mộc, tính thấm nhất định vẫn luôn tồn tại. Nước có thể xâm nhập vào cấu kiện ở mức độ phù hợp rồi bay hơi một cách tự nhiên. Tuy vậy, vấn đề phát sinh khi tiến hành cải tạo các công trình này: việc áp dụng lớp chống thấm hiện đại lên bề mặt kiến trúc cổ có thể làm gián đoạn cơ chế “thở” vốn có.

Hơi ẩm bị giữ lại bên trong cấu kiện sẽ khó thoát ra ngoài, dẫn đến nguy cơ tích tụ nước ngầm gây nấm mốc và đẩy nhanh quá trình xuống cấp của kết cấu. Do đó, bảo tồn di sản kiến trúc đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về đặc tính thấm nước vốn có của vật liệu cũng như hệ thống xây dựng truyền thống để đảm bảo giá trị lâu dài cho các công trình quý báu này.

Sự trỗi dậy của lớp vỏ kín

Kể từ khi các trào lưu kiến trúc hiện đại xuất hiện, công nghệ thiết kế chủ đạo đã ưu tiên phát triển lớp vỏ bao che kín cho các công trình. Phương pháp này góp phần tạo ra môi trường bên trong ổn định, qua đó giảm thiểu lượng tài nguyên cần thiết để đạt được mức độ tiện nghi mong muốn.

Tiêu biểu cho xu hướng này là tiêu chuẩn Passivhaus (Nhà Thụ động), vốn yêu cầu lớp vỏ bao che có độ kín khít và khả năng cách nhiệt tối ưu nhằm hạn chế tối đa sự trao đổi nhiệt và không khí không mong muốn với bên ngoài. Nhờ vậy, nhu cầu năng lượng dành cho việc sưởi ấm hoặc làm mát được giảm đáng kể.

Để đảm bảo chất lượng không khí trong nhà, các công trình Passivhaus hoàn toàn dựa vào hệ thống cơ khí tiên tiến, nổi bật là hệ thống thông gió thu hồi nhiệt (Heat Recovery Ventilation – HRV). Hệ thống HRV vừa đảm bảo trao đổi không khí hiệu quả vừa giữ lại đến 90% nhiệt năng từ luồng khí thải. Khi kết hợp với nguồn năng lượng tái tạo tại chỗ, mô hình này hướng tới mục tiêu xây dựng những tòa nhà “năng lượng dương” (energy-plus buildings).

Tuy nhiên, một hệ thống phức tạp và khắt khe như vậy cũng mang đến nhiều thách thức. Bên cạnh chi phí đầu tư ban đầu cao cùng quy trình xây dựng đòi hỏi sự tỉ mỉ và bảo trì thường xuyên, các hệ thống cơ khí này đôi khi khó thích ứng với hành vi sử dụng của cư dân cũng như những biến động bất ngờ của điều kiện thời tiết. Sự phụ thuộc lớn vào công nghệ xây dựng còn đặt ra vấn đề về độ tin cậy lâu dài cũng như khả năng tương thích với những tiến bộ trong tương lai.

Tìm kiếm sự cân bằng

Khi công nghệ không ngừng phát triển, một giải pháp cân bằng giữa tính thấm và tính kín đang dần nổi lên như một lựa chọn ưu việt. Hướng tiếp cận này kết hợp hài hòa các chiến lược thụ động với hệ thống chủ động, nhằm kiến tạo nên những tòa nhà năng động, linh hoạt trong việc thích ứng với các điều kiện thay đổi.

Bên cạnh mục tiêu giảm thiểu tiêu thụ năng lượng, các công trình cần đảm bảo mang lại không gian sống lành mạnh, hấp dẫn và góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người sử dụng. Các chiến lược thiết kế thụ động như tận dụng ánh sáng tự nhiên tối ưu, thông gió tự nhiên hiệu quả và đảm bảo tiện nghi nhiệt đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sức khỏe, tăng năng suất cũng như sự hài lòng của cư dân.

Hơn nữa, việc tích hợp nguyên lý thiết kế ưa sinh học—chẳng hạn sử dụng vật liệu tự nhiên và cây xanh—sẽ tiếp tục củng cố mối liên kết giữa con người với thiên nhiên đồng thời nâng cao chất lượng môi trường bên trong một cách toàn diện.

Không thể phủ nhận rằng tiêu chuẩn Passivhaus đã đánh dấu bước tiến quan trọng trong lĩnh vực thiết kế công trình bền vững khi mang đến hiệu quả vượt trội về tiết kiệm năng lượng và cải thiện môi trường. Tuy vậy, để phát huy tối đa tiềm năng của mô hình này đòi hỏi phải áp dụng một phương pháp tiếp cận cân bằng hơn.

Phương pháp này cần xem xét kỹ lưỡng sự tương tác phức tạp giữa tính thấm và tính kín nhằm tác động tích cực đến yếu tố bền vững tổng thể cũng như sự thoải mái của người ở và khả năng được thị trường chấp nhận rộng rãi. Việc kế thừa giá trị từ các kỹ thuật xây dựng truyền thống cùng bản địa sẽ góp phần nâng cao dấu ấn môi trường đồng thời gia tăng mức độ tiện nghi, sức khỏe cũng như sự hài lòng cho những ai sinh sống hoặc làm việc bên trong công trình.

Chọn AKITEK – Đơn vị cải tạo nhà, cải tạo nội thất tại Thành phố Hồ Chí Minh

AKITEK là thương hiệu chuyên sâu trong lĩnh vực cải tạo nhà ở và cải tạo nội thất, mang đến giải pháp tối ưu cho những không gian xuống cấp hoặc chưa phù hợp với nhu cầu sử dụng. Với đội ngũ kiến trúc sư và kỹ thuật giàu kinh nghiệm, AKITEK cam kết tạo ra những không gian sống thẩm mỹ – tiện nghi – bền vững. Chúng tôi luôn đặt khách hàng làm trọng tâm, đảm bảo từng dự án cải tạo đều được thiết kế và thi công trọn gói, đúng tiến độ, chi phí minh bạch và chất lượng vượt mong đợi.

Địa chỉ: 63/20 Lê Lai, Phường 3, Quận Gò Vấp, TP.HCM
Điện thoại: 0587878388
Email: akitek.vn@gmail.com
Website: akitek.vn
Akitek.vn là đơn vị hàng đầu chuyên tư vấn thiết kế kiến trúc, kết cấu MEP và thi công nội thất, thiết kế thi công các công trình biệt thự, nhà phố, căn hộ, chung cư và đặc biệt thiết kế trang trí văn phòng, showroom, nhà hàng, khách sạn…

Nguồn: Sưu tầm Internet

Bài viết tham khảo: Cân bằng “Thở” cho lớp vỏ công trình